واکسیناسیون کرونا در دوران حاملگی و شیردهی

توجه

تمام مطالب این مقاله بر اساس وب‌سایت‌های معتبر زیر نوشته شده و فقط جهت اطلاع رسانی به مادران برای واکسن کرونا در دوران بارداری و شیردهی است ولی برای هر مادر باردار و یا شیرده به صورت جداگانه باید قبل از هر واکسیناسیون مشاوره پزشکی انجام شود.

– سازمان بهداشت جهانی
– مرکز پیشگیری و کنترل بیماری‌ها: واکسن‌های کووید-۱۹ در زمان بارداری و شیردهی
– مرکز پزشکی جان هاپکینز: چیزهایی باید درباره واکسن کووید-۱۹ و بارداری بدانید
– خدمات سلامت ملی انگلستان: واکسیناسیون کرونا (کووید-۱۹) و بارداری، شیردهی و باروری

 

در دوران بارداری کدام واکسن‌ها مجاز به تزریق می‌باشد؟

بهترین و امن‌ترین زمان برای تزریق واکسن کرونا در دوران بارداری و یا شیردهی کدام است؟

قبل از تصمیم به تزریق واکسن در دوران بارداری به چه نکاتی باید توجه کرد؟

در صورت ابتلا به کرونا استفاده از شیر مادر برای نوزاد مجاز می‌باشد؟

در دوران شیردهی کدام واکسن‌ها و در چه زمانی قابل تجویز می‌باشند؟

 

 

واکسیناسیون کرونا در حاملگی

با وجودی که تاکنون بیش از یک میلیون و ۳۰۰ هزار مادر حامله واکسن زده‌اند و مشکلی و عوارض جدی بعد از آن در مادر و جنین نداشته است، ولی هنوز اطلاعات زیاد و کاملی از اثرات و عوارض انواع واکسن‌های کرونا در حاملگی در دست نیست. بیشترین واکسن‌هایی که در مادر حامله آزمایش و بررسی و مطالعه شده است واکسن فایز (Pfizer) و واکسن مدرنا (Moderna) است که در آمریکا روی آن تحقیق و بررسی از نظر بروزعوارض برای مادر و جنین انجام شده، و واکسن سوم که تا حدی روی آن مطالعه شده است واکسن آسترازنیکا (AstraZeneca) می‌باشد.

واکسن‌های فایزر و مدرنا از انواع واکسن‌های دارای mRNA بوده و در آنها ویروس زنده وجود ندارد و نمی‌تواند ویروس را منتقل نماید. در مطالعات انجام شده عوارض واکسن‌های فایزر و مدرنا مانند خانم غیر حامله بوده و عوارض ویژه و یا اضافه‌ای در مادران حامله دیده نشده است.

 

کنترل عوارض واکسن کرونا در دوران بارداری و شیردهی

عوارض واکسیناسیون به صورت: تب، ضعف و بی‌حالی و درد بدن در دوران بارداری و شیردهی می‌تواند توسط استامینوفن کنترل شود.

نباید این طور تصور شود که در برابر زدن واکسن کرونا به مادر حامله خطرات و عوارضی ایجاد می‌شود که از منافع دریافت واکسن بیشتر است.

تاثیر ایمنی واکسن در مادران حامله مشابه بقیه خانم‌های غیر حامله است.

اغلب واکسن‌های کرونا بر روی مدل حیوانی باردار، آزمایش شده و بی خطر بودن آنها تایید شده است. همچنین عده‌ای از افراد پس از انجام واکسیناسیون کرونا بطور اتفاقی حامله شدند و مشکل و عوارضی بارداری در مادر و جنین آنها دیده نشده است.

همانطور که گفته شد، مطالعات وسیع و مستند واکسن‌های کرونا بر روی مادران حامله فقط توسط واکسن‌های فایزر و مدرنا انجام گرفته و همه در سن سه ماه دوم و سه ماه سوم حاملگی انجام شده است. واکسن آسترازنکا هم به روی مادران باردار آزمایش شده است (ولی نه به وسعت دو واکسن قبلی). بنابراین در حال حاضر از بین تمام واکسن‌های کرونای موجود فقط مجوز برای تزریق واکسن فایزر و مدرنا صادر شده است و در صورتی که هیچ یک از این دو واکسن موجود نباشد؛ از واکسن استرازنکا هم می‌توان با مشاوره پزشک (برای برسی سود و زیان براساس ضرورت تجویز واکسن در مادر حامله)، استفاده کرد.

 

کرونای شدید در دوران بارداری

انواع شدید بیماری کرونا (با وجودی که غیرشایع است) ممکن است در اواخر حاملگی رخ دهد، که این مورد شاید به علت مسائل دوران بارداری و کاهش نسبی سیستم ایمنی در این دوره باشد.

همچنین علائم کرونای شدید ممکن است در افرادی با ریسک‌های دیگر مانند: چاقی و یا اضافه وزن، و یا دیابت و یا فشار خون بالا و یا بیماری‌های مزمن قلبی و تنفسی دیده شود. از طرفی ابتلا به بیماری کرونا در دوران بارداری با خطر تولد نوزاد مرده و یا سقط جنین و یا زایمان زودرس وتولد نوزاد نارس همراه می‌باشد.

هرچند که تا ۵۰ درصد مادران حامله مبتلا به کرونا، علامتی در طی دوران بارداری نداشته‌اند.

از طرفی انتقال ورتیکال (عمودی) از مادر حامله از طریق جفت و یا از طریق شیر به جنین و یا نوزاد و عفونی شدن نوزاد دیده نشده است.

بنابراین توصیه می‌شود که مادران باردار از قرار دادن خود در معرض عفونت کرونا به خصوص در نیمه دوم حاملگی جدا اجتناب کنند. یا اینکه برای انجام کامل واکسیناسیون پیش از بارداری اقدام نمایند.

 

 

واکسیناسیون کرونا در دوران بارداری

در مواردی که مادر باردار است و واکسن دریافت نکرده است باز هم مجوز استفاده از واکسن کرونا را خواهد داشت. همانطور که گفته شد از واکسن‌های فایزر و مدرنا و در صورت عدم این دو واکسن در صورت لزوم و مشاوره با پزشک از واکسن استرازنیکا می‌توان استفاده نمود. تصمیم به انجام واکسیناسیون در مادر باردار به صورت آزاد و با اختیار مادر باید باشد. ولی باید ریسک‌های تزریق واکسن و یا عدم استفاده از واکسن را کارشناسی و بررسی نموده و سنجید.

 

قبل از تصمیم به تزریق واکسن کرونا در دوران بارداری باید به نکات زیر توجه کرد:

• میزان فعالیت همه‌گیری در جامعه باید در نظر گرفته شود.
• ریسک ابتلا و تماس مادر باردار در جامعه باید بررسی و ارزیابی شود. که این مورد با توجه به شغل مادر و محل کار او (مثلا کار در مراکز درمانی) و نیز وجود بیماری‌های زمینه‌ای در مادر (از جمله دیابت و فشارخون بالا و چاقی و اضافه وزن زیاد مادر حامله، یا بیماری‌های ریوی و یا قلبی و یا سابقه آلرژی های قبلی) و عوارض احتمالی واکسن نیز انجام شود.
• مشاوره با پزشک خانواده برای بررسی ارزیابی سود و ضرری است که از تزریق واکسن و یا نزدن واکسن حاصل می‌شود.
• تست حاملگی قبل از واکسیناسیون توصیه نمی‌شود.

 

بنابراین مشاهده می‌فرمایید که مادران باردار بهتر است که کار خود را در منزل انجام دهند نه در بیرون از منزل؛ و به مهمانی و مکان‌های شلوغ نروند و مراقب سرفه‌کردن افراد داخل منزل خود باشند. مادران بارداری که ریسک تماس با عفونت در آنها بیشتر است و یا بیماری زمینه‌ای دارند، شاید در اولویت بیشتری جهت تزریق واکسن باشند.

خاتمه بارداری و یا تأخیر در بارداری بعد از تزریق واکسن توصیه نمی‌شود. همچنین واکسن کرونا خطر مرگ و یا سقط جنین و زایمان زودرس را افزایش نمی‌دهد. در صورتی که شما قصد حاملگی دارید می‌توانید واکسن کرونا (فایزر یا مدرنا) را بزنید.

نشان داده شده است که با تزریق واکسن در مادر باردار، انتقال ویروس به جنین و یا انتقال ویروس در مایع آمنیوتیک و یا شیر دیده نشده است. در حالی که یک فرد مبتلا به بیماری کرونا می‌تواند عفونت را به نوزاد منتقل نماید.

 

نتیجه گیری در رابطه با واکسیناسیون کرونا در دوران حاملگی و شیردهی

هیچ کارآزمایی بالینی دقیقی در مورد تزریق واکسن کرونا در حاملگی وجود ندارد. ولی شواهد نشان می‌دهد که واکسن برای مادر حامله و جنین او بی‌خطر است.

۱- واکسن در سه ماهه دوم و درسه ماهه سوم بارداری ایمن‌تر و بی خطر‌تر می‌باشد. زیرا در سه ماهه اول بارداری رشد ارگانهای جنین بسیار حساس است و تجویز هر دارویی باید با احتیاط باشد.

۲- واکسن‌های فایزر و مدرنا برای تزریق در دوران بارداری مطمئن‌تر است، زیرا برای بقیه واکسن‌ها در طی دوران بارداری مطالعه کاملی انجام نشده است.

۳- در صورت نبود این دو واکسن پس از مشاوره با پزشک خانواده بر اساس ضرورت شاید بتوان در مواردی خاص از واکسن آسترازنکا استفاده کرد گرچه در منابعی در سن کمتر از ۴۰ یا ۵۰ سال و یا در صورت وجود ریسک عوارض ترومبوز عروقی یا خونریزی توصیه نمی‌شود.

۴- کارکنان بهداشتی و درمانی و نیز مادران با ریسک بالا جهت ابتلا و تماس و مادران با بیماری زمینه، در اولویت واکسن زدن می‌باشند.

۵- بهتر است تا سن ۱۲ هفته اول حاملگی برای مادران بارداری که ریسک کمی‌برای ابتلا به عفونت دارند ویا مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای خاصی نمی‌باشند جهت تزریق واکسن کرونا صبر کرد. ولی در مادران پر ریسک بهتر است در هر زمانی که زودتر امکان دارد واکسیناسیون انجام شود.

۶- همچنین تزریق واکسن‌های فایزر و مدرنا نشان داده شده که باعث افزایش سطح سرمی آنتی‌بادی‌های محافظت‌کننده در بند ناف نوزادان می‌شود.

۷- مادر بارداری که واکسیناسیون دریافت می‌کند می‌تواند مانند غیرحامله‌ها ناقل ویروس باشد و ویروس را به دیگران منتقل کند. همچنین می‌تواند مادر، مبتلا به ویروس کرونا بشود؛ ولی شدت علائم و عوارض آن در او کمتر خواهد بود ولی خطر بستری شدن و مرگ و میر پس از واکسیناسیون به حد صفر می‌رسد.

۸- ایمنی ایجاد شده در فرد واکسینه شده پس از ۶ هفته از نوبت دوم واکسن ایجاد می‌شود. در صورت مشاهده علائم آلرژی شدید و یا تب بالا و یا تشنج پس از تزریق واکسن اول نباید دوز دوم را تزریق نمود.

۹- به غیر از فایزر و یا مدرنا و نیز در شرایط خاص، واکسن استرازنکا، تمام واکسن‌های دیگر در دوران بارداری ممنوع می‌باشد. مادران باردار تا ۴۲ روز از زایمانشان همچنان جزو گروه مادران باردار تلقی شده و واکسیناسیون آنها مطابق با مادران باردار می‌باشد.

۱۰- در صورتی که خانمی واکسن استرازنیکا گرفته است و پس از آن باردار شده است، دوز دوم واکسن بعد از هفته ۱۲ بارداری یا بعد از تولد نوزاد توصیه می‌شود.

 

 

واکسیناسیون در دوران شیردهی

آیا مادران شیرده می‌توانند واکسن کرونا دریافت کنند؟

بله مادر شیرده میتواند واکسن کرونا دریافت کند. بعلت وجود آنتی‌بادی ضد ویروس کرونا که در شیر ظاهر می‌شود پس از واکسن؛ و نیز بعلت وجود مواد مفید ضد ویروسی که در شیر مادر وجود دارد.

ولی باید توجه داشت که در صورتی که مادر دچار عفونت ویروسی شده باشد همچنین (اگر شرایط پروتکل‌های بهداشتی رعایت نماید) می‌تواند شیر به نوزاد بدهد، و شیردهی مادر به نوزاد مجاز می‌باشد.

در شرایط عفونت ویروسی مادر، باید دست‌ها شسته شود و ضد عفونی شود و از ماسک استفاده شود و یا شیر مادر با پمپ تمیز و استریل، دوشیده شود و به نوزاد داده شود.

تاثیر ایمنی واکسن در مادران شیرده مانند مادران غیر حامله و غیرشیرده می‌باشد. در دوران شیردهی هم می‌توان واکسن را تزریق نمود. با وجودی که مطالعات دقیقی در دوران شیردهی برای واکسن کرونا انجام نگرفته است ولی بر اساس ساختمان واکسن و عمل کرد واکسن به نظر می‌رسد که تزریق واکسن کرونا مشکلی و خطری برای مادر شیرده و نوزاد و او ایجاد نمی‌کند.

 

بیماری کرونا در دوران شیردهی

در صورت بروز عفونت کرونا در مادر شیرده و مثبت شدن تست مادر و یا بروز علائم خفیف و یا حتی شدید در مادر امکان شیردهی مادر به نوزاد وجود دارد. ولی باید پروتکل‌های بهداشتی رعایت شده و یا شیر دوشیده شده توسط فردی دیگری که سالم است به نوزاد داده شود و در صورت حال عمومی خوب مادر؛ می‌توان نوزاد را مستقیما زیر سینه مادر قرار داد. که از شرایط این کار، شستشوی دست‌ها با آب و صابون به مدت ۲۰ تا ۳۰ ثانیه و یا ضد عفونی کردن با الکل است. شستشوی وسایل شیردهی با آب و سرد و سپس با آب گرم و صابون و نیز استریل کردن وسایل شیردهی و شیر دوشی توصیه می‌گردد. افزایش سطح آنتی بادی در شیر مادر پس از ۴ هفته از واکسیناسیون تا ۸۶ درصد گزارش شده است.

شرایط واکسیناسیون در مادران تا ۴۲ روز پس از زایمان مشابه شرایط واکسیناسیون در مادران باردار می‌باشد به طوری که تمام واکسن‌های موجود برای این مادران تا ۴۲ روز پس از تولد ممنوع می‌باشد مگر واکسن‌های فایزر و مدرنا. پس از ۴۲ روز از تولد، انجام واکسیناسیون توسط واکسن‌های آسترازنکا و یا ‏سینوفارم مجاز خواهد بود.