در پایان این مقاله می‌توانید به پرسش‌های زیر پاسخ دهید:

• دمای نرمال بدن نوزاد چند است؟

• تب چیست و درجه واقعی تب چه عددی است؟

• روش‌های مختلف اندازه‌گیری دمای بدن نوزاد و کودک چیست؟

• بهترین روش اندازه‌گیری تب در نوزاد و شیرخوار چیست؟

• در صورت بروز تب در نوزاد و یا شیرخوار چه اقدامی باید کرد؟

• چه زمانی نوزاد و یا شیرخوار تب دار را باید نزد پزشک برد؟

 

دمای طبیعی بدن در نوزادان

دمای نرمال بدن بطور متوسط ۳۷ درجه سانتی‌گراد است که بر اساس الگوی منظم بین ۳۶ تا ۳۷.۹ درجه سانتی‌گراد مقعدی ممکن است در طی روز متغیر باشد.

با توجه به روش اندازه‌گیری دمای بدن در هر قسمت از بدن، دمای نرمال بدن ممکن است نتایج مختلفی به صورت زیر به دست آید:

دمای زیربغلی کمتر از دمای زیرزبانی است، و دمای زیرزبانی کمتر از دمای مقعدی و داخل گوشی است.

 

به طور کلی دمای بدن در صبح کمتر از عصر می‌باشد. بطور متوسط حداکثر دمای نرمال بدن در صبح ۳۷.۲ درجه سانتی‌گراد و در در عصر ۳۷.۷ می‌باشد. همچنین دمای بدن نوزادان و شیرخواران چند ماهه بیشتر از دمای بدن کودکان و بالغین می‌باشد (به علت بیشتر بودن سطح بدن شیرخوار به وزن او، نسبت به کودکان، و نیز به علت متابولیسم بالا بالاتر در نوزادان و شیرخواران نسبت به کودکان).

بعلت اینکه روش‌های سنجش مناسب دمای بدن در نوزادان شیرخوار و کودکان با هم متفاوت است و دامنه دمای طبیعی در نقاط مختلف بدن (ناحیه مقعد – زیر زبانی – زیر بغلی – داخل گوش – روی پیشانی) متفاوت می‌باشد و دستگاه‌های سنجش دمای بدن در هر سنی صحت و دقت متفاوتی دارد؛ از طرفی تکنیک انجام سنجش هر کاربری ممکن است است متفاوت باشد، لذا ممکن است شما اعداد متفاوتی را در یک کودک برای تب مشاهده نمایید و از طرفی یک عدد دقیق و ثابت تب برای همه افراد و تمام سنین و برای همه دستگاه‌ها ذکر نشده است.

 

تعریف تب در نوزادان و شیرخواران

در نوزادان و شیرخواران به دمای ۳۸ درجه سانتیگراد مقعدی (یا ۱۰۰.۴ فارنهایت) یا بالاتر؛ تب گفته شده است.

 

ویدئوی آموزشی «تب در نوزادان» را در انتهای همین مطلب ببینید!

 

 

چگونه تب را در کودک خود تشخیص دهیم؟

شما ممکن است شک کنید که آیا کودک شما تب دارد یا ندارد. بنابراین در اولین قدم دست خود را روی پیشانی یا شکم نوزاد یا شیرخوار گذاشته و احساس گرمای بیشتر از معمول می‌کنید، یا ممکن است صورت کودک شما برافروخته و قرمز و یا مرطوب و عرق کرده باشد، بنابراین در مرحله بعد برای تایید وجود تب باید از دماسنج و یا ترمومتر استفاده نمایید.

روش‌های زیر بغلی، داخل گوشی و پیشانی، نسبت به روش‌های مقعدی و یا زیر زبانی، برای والدین روش‌های آسان‌تری هستند. ولی صحت و درستی اعداد آن‌ها کمتر از دو روش اخر می‌باشد. لذا نیاز به تایید شدن با این دو روش (مقعدی و دهانی) دارد.

از طرفی در نوزادان، روش دهانی به علت عدم امکان همکاری نوزاد عملی نبوده و بسیار غیرقابل اعتماد است. حتی دماسنج‌های پستانکی هم کاربردی ندارند و مانند دماسنج‌های پوستی یا strip برای تشخیص تب توصیه نمی‌شوند.

 

روش اندازه‌گیری دمای بدن نوزاد

۱- روش مقعدی یا رکتال: روش استاندارد طلایی

روش استاندارد طلایی برای اندازه‌گیری درجه حرارت تب در نوزادان و شیرخواران از نظر علمی و از نظر آکادمی طب اطفال آمریکا (AAP)، داخل مقعدی یا رکتال می‌باشد که دمای این روش بسیار نزدیک به دمای مرکزی بدن می‌باشد (دمایی که هیپوتالاموس مغز به عنوان ترموستات تنظیم دمای بدن روی آن ثبت شده (set up)) است (بطور متوسط ۳۷ درجه‌ سانتی‌گراد).

 

با وجودی که روش اندازه گیری دمای بدن از طریق مقعد، روش دقیقی برای اندازه‌گیری تب در کودکان می‌باشد و در مطالعات تحقیقاتی و علمی و برای اثبات طب از این روش استفاده می‌شود ولی به صورت روتین و عمومی به والیدن جهت اندازه‌گیری تب در منزل توصیه نمی‌شود؛ چرا که به خاطر دشواری دراندازه‌گیری و تکنینک خاص و عواض آن در افرادی که تجربیه‌ای در این زمینه ندارند، ضرورتی به انجام آن نمی‌باشد. ولی فقط عنوان یک رفرنس با منبع دقیق اندازه‌گیری باید در ذهن نگاه داشت. در صورت لزوم و نیاز به تایید تب، این روش می‌تواند گاه در مراکز تشخیصی درمانی استفاده شود.

روش اندازه‌گیری تب از طریق روش مقعدی

بر اساس سن شیرخوار، دماسنج (ترمومتر) حدود ۱ تا ۲ سانتیمتر داخل مقعد قرار داده شود و نباید با فشار وارد نمود.

مراقب پارگی روده باشید چرا که خیلی به ندرت گزارش شده است.

در موارد اختلال خونریزی دهنده مثل کمبود پلاکت یا فاکتور انعقادی و یا در مواردی مثل عفونت و التهاب روده و یا نقص ایمنی و کمبود شدید گلبول سفید خون، از این روش استفاده نشود.

 

باید اول دستگاه دماسنج را با آب سرد و صابون ایا الکل تمیز کرد، جهت سهولت استفاده، با استفاده از روغن و یا ژل لوبریکانت، نوک ترمومتر مقعدی را لغزنده کرد و سپس نوزاد را به شکم روی دست یا روی پای والدین خوابانده شود و باسن نوزاد را باز کرده و ترمومتر را ۱.۳ تا ۲.۳ سانتی تر (تا محل پوشش نقره‌ای دماسنج) و به آرامی داخل مقعد نوزاد نموده و سپس و با دو انگشت به صورت شل دماسنج را گرفته و دست خود را به صورت فنجان روی باسن نوزاد نگهدارید تا دستگاه آلارم یا بوق بزند.

پس از ثبت دمای بدن، دستگاه را با آب و صابون و الکل تمیز نمایید.

 

 

 

 

 

با توجه به اینکه دماسنج‌های چند منظوره دیجیتال نیز وجود دارند که در شرایط مختلف ممکن است داخل مقعدی یا زیرزبانی و یا زیر بغل استفاده شود لذا توصیه می‌شود حتماً در مورد این دماسنج ها از Label یا برچسب یا نشانه مقعدی بودن آن همیشه استفاده نمایید، درجه مقعدی را برای زیر بغل یا داخل دهان استفاده نکنید.

 

 

 

شیرخواران را با دماسنج داخل مقعدی حتی برای چند ثانیه تنها نگذارید؛ چرا که باعث صدمه و تروما به شیرخوار می‌شود.

 

۲- روش زیر زبانی یا دهانی

دومین روش قابل اعتماد از نظر صحت دمای مرکزی بدن بعد از روش مقعدی یا رکتال، روش زیر زبانی یا دهانی می‌باشد این روش نیز مانند روش رکتال دشوارتر از روش‌های دیگر اندازه‌گیری دما در کودکان می‌باشد. دمای مساوی یا بیشتر از ۳۷.۸ درجه سانتی گراد در این روش به عنوان تب شناخته می‌شود.

معمولاً دمای دهانی حدود نیم درجه سانتیگراد کمتر از دمای واقعی و مرکزی بدن (مقعدی وگوشی) می‌باشد.

در صورتی که کودک مایعات گرم نوشیده است پس از نیم ساعت از آن،اندازه گیری تب به روش دهانی قابل اعتماد است.

به دلیل اینکه برای انجام این روش اندازه‌گیری دمای بدن، نیاز به همکاری کودک می‌باشد لذا معمولاً فقط برای کودکان بیشتر از ۵ ساله مناسب بوده و در نوزادان و شیرخواران قابل استفاده و یا قابل اعتماد نمی‌باشد.

انواع پستانک شکل آن که ممکن است مشاهده نمایید جهت اندازه گیری دمای بدن شیرخواران توصیه نمی‌شود.

 

 

روشهای دیگر اندازه گیری دمای بدن که در سن نوزادی و شیرخوارگی در مرحله بعدی تا حدی قابل اعتماد می‌باشند:

 

۳- روش زیر بغلی یا اگزیلاری Axillary

می‌تواند اولین روش تشخیص تب در نوزاد و شیرخوار (اسکرینینگ تب) باشد، این روش بسیار ساده قابل انجام است و یک روش قدیمی و آشنا برای والدین می‌باشد همچنین این روش آسان جهت اندازه گیری تب در کودکان کمتر از ۵ سال به والدین توصیه می‌شود. در اندازه گیری به روش زیر بغلی، در صورتی تب شناخته می‌شود که بیشتر از ۳۷.۲ – ۳۷.۵ درجه سانتیگراد باشد.

 

دمای زیر بغلی معمولا نیم درجه سانتی‌گراد کمتر از دمای دهانی می‌باشد و همچنین یک درجه سانتی‌گراد کمتر از دمای واقعی و مرکزی بدن (مقعدی و گوشی) می‌باشد.

 

توجه:

در زمان استفاده از این روش نباید زیر بغل کودک مرطوب یا عرق کرده باشد.

 

۴- روش اندازه گیری پیشانی، مادون قرمز

این روش نه تنها جزئی یکی از سریعترین روش‌های اندازه‌گیری تب می‌باشد بلکه ساده‌ترین روش اندازه‌گیری دمای بدن می‌باشد. مانند روش زیر بغلی دقت و صحت کمتری نسبت به نوع مقعدی و دهانی دارد و همینطور این روش می‌تواند به عنوان روش اولیه یا اسکرینینگ تب کودکان در تمام سنین از شیرخوارگی تا کودکان بزرگتر استفاده شود.

در بعضی منابع ذکر شده که روش پیشانی از صحت و دقت بیشتری نسبت به زیر بغلی برخوردار است.

برای استفاده از دستگاه نوع غیر تماسی پیشانی (دمای شریان تمپورال را به روش مادون قرمز اندازه گیری می‌کند) دستگاه را باید روی پیشانی و یا محل شقیقه نوزاد به آهستگی حرکت داد، در طی چند ثانیه دمای بدن نشان داده می‌شود.

پیش از استفاده باید به دستورالعمل روی هر دستگاه دیجیتال توجه شود.
(منبع تصاویر: + +)

 

۵- روشهای اندازه گیری گوشی (تیمپانیک)

سریعترین روش تشخیص تب است، به طوری که طی ۲ ثانیه دمای بدن را به صورت دیجیتال نشان می‌دهند. این روش در شیرخواران بیشتر از ۶ ماه و یا یک سال مناسب‌تر و نتیجه بهتری به ما می‌دهد.

دمای اندازه گیری شده توسط دستگاه گوشی یاتمپانیک بسیار نزدیک به دمای واقعی و مرکزی بدن می‌باشد (مثل دمای مقعدی) و این هر دو دما، حدود نیم درجه درجه سانتیگراد بالاتر از دمای دهانی می‌باشند.

صحت و درستی درجه نشان داده شده می‌تواند بسیار متغیر بوده و حتی در بعضی منابع صحت درجه آن کمتر از درجه زیر بغلی ذکر شده است. ولی دقت و درستی نتیجه آن با افزایش سن بیمار بیشتر می‌شود.

 

با این روش امواج گرمایی مادون قرمز که از پرده گوش به دستگاه برخورد می‌کند اندازه‌گیری می‌شود، البته نیاز به مهارت در قرار دادن نوک دستگاه در موقعیت آناتومیک مناسبی در داخل گوش می‌باشد در غیر این صورت، در شیرخواران کمتر از ۶ ماه زیاد قابل اعتماد نیست، بعلت کوچک بودن گوش و مجرای آن، روش گوشی در صورت استفاده صحیح در سنین بالاتر کودکان (بیشتر از ۶ ماه و یا یک سال) می‌تواند روش دقیقی باشد.

اندازه گیری با روش گوشی وقتی تب شناخته می‌شود که درجه بیشتر از ۳۷.۸ سانتیگراد باشد.

 

برای قرار دادن وضعیت یا پوزیشن صحیح دماسنج در داخل گوش اول باید لاله گوش را باید به سمت بالا و عقب بکشیم سپس نوک دستگاه را به آرامی داخل مجرای گوش وارد کنیم.

 

توجه نمایید در صورتی که داخل گوش از ترشحات واکس مانند زرد رنگ که به طور طبیعی در آن قرار دارد پر باشد، دستگاه دماسنج گوشی نمی‌تواند دمای صحیح بدن را نشان دهد.

این در حالی است که عفونت و التهاب گوش تاثیری بر عملکرد درست دماسنج گوشی ندارد.

 

۶- روش تماس پوستی با نوار strip

بطور کلی روش تماس پوستی با نوار strip هم به علت عدم دقیق بودن آن، معمولابرای اندازه‌گیری تب نوزاد و یا شیرخوار توصیه نمی‌شود.

• در کودک با سن کمتر از ۲ سال: به روش زیر بغلی و یا پیشانی می‌تواند انجام شود.
• در سن ۲ تا ۵ سالگی: از روش گوشی و یا دستگاه پیشانی و یا زیر بغل توصیه شده ست.
• در سن بیشتر از ۵ سال: از روش دهانی و یا روش گوشی یا زیر بغل قابل انجام است و توصیه می‌شود.

 

البته روشهای اندازه گیری در نقاط مختلف بدن از نظر دقت و اولویت در منابع مختلف متفاوت می‌باشد به جز روش مقعدی که همیشه جزو استاندارد اندازه گیری تب می‌باشد. معمولا فقط در مراکز بهداشتی – درمانی انجام می‌گیرد.

 

 

توصیه‌های عملی در زمان گرفتن تب نوزاد و شیرخوار

۱- هرگز از دماسنج جیوه‌ای و شیشه‌ای استفاده نشود؛

۲- همیشه از دماسنج‌های دیجیتال استفاده شود، انواع مقعدی، زیر بغلی، زیرربانی که در سنین بالاتر استفاده می‌شود؛

۳- عدد نشان داده شده در روش مقعدی یا زیر بغلی را نباید در زمان گزارش دادن کم یا زیاد نمود و باید همان عدد را جهت گزارش و تصمیم‌گیری به پزشک ارائه نمود؛

۴- دماسنج مقعدی و زیر بغلی و دهانی باید از هم جدا باشند و به جای هم استفاده نشوند و هر بار قبل و بعد از مصرف با آب سرد و صابون شستشو و با الکل تمیز شود؛

۵- توصیه آکادمی اطفال آمریکا استفاده از ترمومتر (تب سنج) دیجیتال با روش مقعدی می‌باشد.

 

برای جلوگیری از سردرگمی و ابهام در سنجش دمای بدن و تب در نوزاد و شیرخوار خود؛ توصیه می‌کنم:

که به صورت عملی و ساده شده: برای سنجش دمای تب نوزاد یا شیرخوار، استفاده از دماسنج دیجیتال زیر بغلی و یا روش غیرتماسی پیشانی می‌باشد، دمای ۳۷ درجه با این دستگاه‌ها دمای نرمال بوده و کمتر از ۳۷.۵ درجه را تب تلقی نمی‌کنیم.

با آگاهی از آنکه دمای زیر بغلی در مقایسه با روش دمای رکتال (یا مقعدی) پایین‌تر می‌باشد. بنابراین ۳۷.۵ درجه سانتی‌گراد یا بالاتر زیربغلی باید تب تلقی گردد و برای اطمینان از آن بهتر از مجددا پس از کاهش لباس نوزاد و دادن شیر بیشتر، پس از نیم ساعت دوباره با دستگاه پیشانی و یا دستگاه زیربغلی تکرار شود و در صورتی که باز هم دمای زیربغلی بیش از ۳۷.۵ درجه سانتی‌گراد باشد، به عنوان تب بررسی و درمان شود.

 

باید آگاه باشید که دمای بدن توسط ترموستات هیپوتالاموس در مغز تنظیم و set-up  می‌شود و چه در زمان سلامت بدن که روی عدد ۳۷ درجه می‌باشد و چه در زمان عفونت و تب که روی ۳۸ درجه یا بالاتر تنظیم می‌شود. ولی هیپوتالاموس در دمای محیط بیشتر از ۳۵ درجه قادر نمی‌باشد که تنظیم دما و set up درست خود را برای ثابت نگه داشتن دمای بدن انجام دهد، لذا در صورت قرارگیری نوزاد در هوای گرم و یا پوشش زیاد نوزاد، با کم آب شدن بدن نوزاد، دمای بدن زیاد بالا رفته و بیشتر از ۳۷ درجه سانتی‌گراد افزایش یافته که به آن هایپرترمی گفته می‌شود و نه تب. چرا که این حرارت به علت عفونت یا بیماری ایجاد نشده و نیز با داروی تب‌بُر معمولی کاهش نمی‌یابد، در این شرایط تنظیم دمای هیپوتالاموس روی ۳۷ درجه سانتی‌گراد می‌باشد ولی بدن نوزاد قادر به دفع حرارت اضافی از بدن نیست.

 

 

همچنین به تب‌های بسیار بالا (بیشتر از ۴۰ درجه سانتی‌گراد) هایپرپیرکسی گفته می‌شود و به علت عفونت‌های شدید و یا اختلالات مغزی و خونریزی مغزی ایجاد می‌شود.

 

چرا تب ایجاد می‌شود و چه فایده و یا ضرری برای کودک دارد؟

تب یک بیماری نیست بلکه نشانه‌ای و یا چراغ خطری از یک مشکل و یا بیماری و یا عفونت در کودک می‌باشد و نشان می‌دهد که سیستم دفاعی بدن خوب و فعال است و در حال مبارزه با بیماری و عفونت است. به عبارت دیگر تب یک واکنش طبیعی بدن به عفونت‌ها و یا بیماری‌ها می‌باشد. تب در یک نوزاد اهمیت دارد چراکه نشان می‌دهد نوزاد با یک بیماری جدی روبرو است.

در اغلب موارد در شیرخواران و کودکان، تب به علت عفونت ویروسی ایجاد شده و گاه نیز به علت عفونت‌های باکتریایی که تولید عفونت‌های تنفسی، ادراری، گوشی و یا گوارشی و در موارد کمتری سپی سمی و مننژیت می‌نماید. از علل دیگر بیماریهایی که منجر به تب می‌شود: بیماری‌های روماتولوژیک و اتو ایمیون (خود ایمنی؛ سیستم ایمنی بدن علیه خود)، عوارض دارویی (آنتی بیوتیک‌ها، آنتی هیستامین‌ها)، و نیز تب به علت واکنش (راکسیون) به واکسیناسیون می‌باشد.

همانطور که گفته شد تب به علت ترشح مواد تب زا در بدن و توسط سلول‌های ایمنی بدن (گلبول‌های سفید) ایجاد می‌شود و نتیجه آن تغییر در set up تنظیم ترموستات هیپوتالاموس می‌باشد.

 

فواید تب برای کودک

• آگاهی دادن به مادر از اینکه کودک مشکلی یا عفونت یا بیماری دارد؛
• یک مکانیسم دفاعی در برابر میکروب‌ها و ویروس‌ها بوده به صورت مهار کردن رشد آنها در بدن عمل می‌کند؛
• باعث بهبود و فعالیت بهتر سیستم ایمنی در دمای بالاتر از نرمال می‌شود ولی در صورت حرارت بدن بیشتر از ۴۰ درجه سانتیگراد ممکن است تاثیر منفی در عملکرد سیستم ایمنی داشته باشد.

 

مضرات تب برای کودک

• احساس ناراحتی جسمی در کودک؛
• ایجاد کمبود آب بدن (کاهش آب دهان – گریه بدون اشک – دهان خشک – کاهش ادرار در پوشک) در کودک می‌نماید؛
• افزایش ضربان قلب و افزایش سرعت تنفس در کودک می‌نماید؛
• افزایش مصرف اکسیژن و افزایش متابولیسم و سوخت و ساز بدن که در کودکان با مشکل تنفسی یا قلبی یا هورمونی (دیابت قندی)، باعث بدتر شدن مشکلات زمینه ای آن‌ها می‌شود؛
• ایجاد صدمات مغزی یا کاهش عملکرد سیستم ایمنی در حیوانات به درجاتی کم دیده شده است ولی هنوز در انسان صدمات مغزی ثابت نشده است؛
• افزایش ریسک (خطر) و احتمال بروز تشنج در کودکان بیشتر از ۶ ماه تا ۶ ساله با سابقه فامیلی تب و تشنج و یا در آن‌هایی که سابقه صرع یا تشنج داشته‌اند.

 

 

 علائم همراه تب و عفونت در نوزادان و شیرخواران کمتر از سه ماهه که نشانه بیماری مهم در کودک می‌باشد و نیاز به مراجعه به پزشک دارند:

• بی‌قراری و گریه کردن و نق نق زیاد نوزاد و شیرخوار که با اقدامات روتین قبلی بهبود نمی‌یابد؛
• در مورد نوزادان (سن کمتر از یک ماهگی) و همچنین شیرخواران کمتر از سه ماه در صورت مشاهده تب ۳۸ درجه سانتیگراد مقعدی، باید به پزشک مراجعه شود. این گروه سنی حتی اگر حال عمومی خوب و ظاهر و رفتار نرمال داشته باشند، باید به پزشک مراجعه کنند و بدون مشاوره با پزشک از داروی تب بر استفاده نکنند؛
• خواب آلودگی و بی‌حالی و کاهش فعالیت نوزاد و شیرخوار؛
• بد شیر خوردن یا بی اشتهایی نوزاد و شیرخوار؛
• نوزاد و شیرخوار خوب به نظر نمی‌رسد و مثل قبل نمی‌باشد، عدم علاقه به خندیدن و یا بازی کردن دارد؛
• بد خوابیدن؛
• استفراغ مکرر؛
• خشکی دهان؛
• راش‌های پوستی (دانه‌های قرمز روی بدن و پوست)؛
• تشنج.

 

بیشتر علائم بالا در شیرخواران کمتر از سه ماه و به خصوص نوزادان یک ماهه حتی بدون تب نیز نیاز به مشاوره و ویزیت پزشک دارند.

البته همیشه لازم نیست کودک تب دار به پزشک مراجعه کند بلکه بسته به شدت تب و علائم همراه دیگر و حال عمومی‌ کودک ضرورت مراجعه به پزشک فرق می‌کند، به استثناء کودکان کمتر از سه ماه که در صورت تب همیشه باید به پزشک مراجعه کرد.

صرفاً درجه بالای تب اندیکاسیون (دلیل – مورد) اقدام به انجام آزمایش و یا درمان کودک نمی‌باشد، بلکه علائم دیگری هم همراه با تب وجود دارد که باید به آنها توجه کرد و تاثیر بر روش برخورد ما با تب می‌گذارد، که از جمله رفتار کودک و فعالیت او و ظاهر کودک از نظر حال عمومی‌ و خورد و خوراک و خواب و هوشیاری او می‌باشد.

علامت‌های همراه تب در هر سنی از جمله: دشواری در تنفس، سیانوز لب‌ها و زبان و انگشتان، بی حالی و عدم پاسخ مناسب به تحریکات، عدم تمایل به نوشیدن و خوردن شیر یا مایعات، گریه مداوم، بسیار بد اخلاق و تحریک پذیر باشد، علائم مننژیت و برجستگی فونتانل، در کودکان بیشتر از یک سال علائم سردرد و یا دل درد، راشها یا بثورات شدید و وسیع قرمز و یا ارغوانی، دیده می‌شوند و نشانه این می‌باشد که کودک تب دار حتما نیاز به مشاوره و ویزیت توسط پزشک دارد.

البته اغلب این علائم حتی اگر تب هم وجود نداشته باشد نیاز به ارزیابی و ویزیت پزشک دارند.

 

علائم همراه با تب و نکات تب در کودکان بیشتر از سه ماهه و بالاتر که لازم است جهت مشاوره به پزشک مراجعه شود:

• کودک سه ماهه تا سه ساله که تب ۳۹ درجه سانتیگراد مقعدی دارد؛
• کودک با سن سه ماهه تا ۲ ساله که بیش از ۲۴ ساعت تب ۳۸ درجه سانتیگراد مقعدی دار؛
• کودک با سن سه ماه تا سه سال که به مدت سه روز تب ۳۸ درجه سانتیگراد دارد و یا ظاهر بیمار (بی حالی – بدخلقی – عدم تغذیه خوب) دارد؛
• کودکی که در هر سنی باشد و دمای بدن ۴۰ درجه سانتیگراد (با هر روش اندازه‌گیری) دارد، و یا دمای زیر بغلی ۳۹.۵ داشته باشد؛
• تب و تشنج در هر سنی (اغلب در سن ۶ ماه تا ۶ سال و با تب بیشتر از ۳۸ درجه سانتیگراد)؛
• تب‌های کوتاه مدت و منقطع و مکرر بیشتر از ۷ روز داشته باشد؛
• تب و راش پوستی ( ضایعات پوستی قرمز رنگ یا تیره)؛
• کانون عفونت یا التهاب مشخصی مانند گلو درد – گوش درد – دل درد – سردرد داشته باشد؛
• اسهال و استفراغ داشته باشد و از نوشیدن مایعات امتناع نماید؛
• پس از کاهش تب با دارو کودک هنوز بیمار و رنجور به نظر می‌رسد.

 

همچنین یک نکته بسیار مهم در تب شیرخواران بزرگ و کودکان بیشتر از یک سال توجه به مسئله یبوست در آنها می‌باشد که گاه می‌تواند به تنهایی علت تب گذرا و بی اشتهایی در آنها شده که مربوط به کم آبی بدن می‌باشد، لذا در این موارد باید مایعات کافی به کودک داده شود و در جهت درمان سریع یبوست با مشاوره پزشک اقدام گردد.

 

• سفتی گردن در هر سنی؛
• فونتانل یا ملاج (ناحیه کوچک دربالای سر شیرخواران که نرم می‌باشد و زیر پوست آن، استخوان لمس نمی‌شود، و در صورت عفونت مغزی فشار مایع زیر پوست افزایش یافته و پوست برجسته می‌شود همچنین در مواردی که کمبود آب بدن شیرخوار زیاد باشد پوست ناحیه فونتانل فرو رفتگی پیدا می‌نماید)، برجسته شده؛
• سیانور (رنگ آبی) در لب‌ها و مخاط دهان و در انگشتان دست و پا؛
• سردرد یا دلدرد شدید در کودکان سن بالاتر از ۱ یا ۲ سالگی؛
• بی حالی زیاد و کاهش شدید تحرک؛
• گریه‌های شدید که به راحتی متوقف نمی‌شود؛

 

بیماری کودک تب‌دار شما احتمالاً جدی و خطرناک نمی‌باشد؛ اگر:

• کودک علیرغم وجود تب هنوز تمایل به بازی کردن دارد؛
• تغذیه و نوشیدن خوب دارد؛
• سرحال و خندان است؛
• رنگ پوست نرمال دارد؛
• وقتی تب کودک کاهش می‌یابد دوباره سرحال می‌شود؛

 

نکات مهم در رابطه با تب نوزادان، شیرخواران و کودکان

• تب بالا همیشه دلیلی وجود بیماری خطرناک و یا مهم نمی‌باشد و گاه یک عفونت ویروسی ساده می‌تواند باعث آن شده باشد؛
• یک عفونت مهم در نوزادان ممکن است تولید تب نکرده بلکه باعث شود دمای بدن او حتی کمتر از دمای نرمال هم باشد، چرا که در نوزادان و شیرخواران کوچک به علت نقص سیستم ایمنی نسبی که دارند واکنش‌های سیستم ایمنی آن‌ها می‌تواند ناکامل باشد. پس تب در نوزادان می‌تواند علامت مهمی از عفونت باشد، بطوری که وجود تب در نوزادی که بدحال نمی‌باشد ممکن است حدود ۱۰ درصد موارد احتمالا عفونت وخیم باکتریال وجود داشته باشد، از جمله عفونت‌های اغدراری وخونی و یا مننژیت؛
• در همه نوزادان تب‌دار واقعی، حتی اگر حال عمومی بد نیست، باید بستری شوند و آزمایشات خون، ادراری و حتی مایع نخاع گرفته شود و آنتی‌بیوتیک شروع شود؛
• تمام شیرخواران یک ماهه تا سه ماهه در صورت وجود تب باید به پزشک مراجعه و آزمایش و بررسی انجام شود تا مشخص شود جزء شیرخوران کره برای عفونت می‌باشند یا نه؛
• تب ناشی از دندان درآوردن شیرخواران معمولاً تب خفیف می‌باشد (کمتر از ۳۸درجه سانتی گراد زیر بغلی).

 

چه زمانی نیاز به درمان یک کودک تب دار می‌باشد:

همه کودکان ساده نیاز به درمان تب ندارند. تب کمتر از ۳۹ درجه سانتیگراد معمولاً نیاز به داروی تب بر ندارد وقتی که کودک احساس کسالت و ناراحتی نداشته باشد.

در بیشتر موارد شیرخواران یا کودکان بیشتر از شش ماهه که دچار تب می‌باشند می‌توانند در منزل تحت نظر باشند و یا در منزل به صورت موقتی درمان شوند. ولی مهم آن است که والدین بدانند چه زمانی کودک تب دارد نیاز به ارزیابی و مراجعه به پزشک دارد وکی نیاز به درمان دارند. و یا چه زمانی با وجودی که تب خفیف دارد نیاز به درمان نداشته و فقط باید تحت نظر باشد.

 

مادر باید بداند درمان شیرخوار و یا کودک تب دار، شامل دو قسمت می‌باشد:

• قسمت اول: درمان تب و یا کنترل تب که با داروهای تب بر و یا اقدامات حمایتی که گفته می‌شود انجام می‌دهیم تا کودک از حالت ناراحتی و ناآرامی‌ خارج و در مواردی که احتمال بروز تشنج وجود دارد مانند سابقه صرع (تشنج) و یا سابقه تب و تشنج (که معمولاً بعد از شش ماهگی و با تب‌های بالاتر از ۳۸ درجه می‌باشد) از تشنج پیشگیری کنیم. و یا همانطور که گفته شد در کودکان با مشکلات زمینه‌ای قلبی، تنفسی، دیابت؛ از تشدید مشکلات زمینه‌ای آن‌ها جلوگیری شود.
• قسمت دوم: درمان عامل ایجاد کننده تب می‌باشد که ممکن است:

۱- عفونت میکروبی (ممکن است نیاز به آنتی بیوتیک داشته باشد)؛

۲- عفونت ویروسی (همچنین گاه نیاز به درمان آنتی بیوتیک ضد ویروس دارد)؛

۳- و یا علل ایمونولوژی – اتو ایمیون؛

۴- کمبود آب بدن (دهیدریشن)؛

۵- بیماری‌های روماتولوژی؛

۶- عوارض دارویی یا واکسیناسیون، و غیره می‌باشد.

 

پس بنابراین در درمان تب مواردی وجود دارد که درمان تب ضروری است:

• مانند احتمال بروز تشنج و سابقه تب و تشنج، در کودک یا در فامیل درجه یک؛
• همچنین بیماری‌های قبلی زمینه‌ای مثل:
  • بیماریه‌های مغزی و یا ریوی و یا قلبی یا دیابت در کودک.
  • و یا کودکانی که به علت تب ۳۹ درجه یا بیشتر، دچار کسالت و ناراحتی می‌باشند.

در کودکانی که ظاهرا سالم بنظر رسیده و فعالیت و اشتها بد نیست، ضروری نمی‌باشد که تب را با دارو به دمای نرمال برسانیم، بخصوص در مورد بیماری‌های خفیف و گذرا مثل سرماخوردگی یا دندان در آوردن شیرخواران.

در مواردی هم در یک شیرخوار درمان تب ضروری نیست و آن کودکانی هستند که:

سن شیرخوار بیشتر از سه ماه باشد و تب آنها کمتر از ۳۹ درجه مقعدی باشد، و کودک ظاهر سالمی‌ داشته باشد و فعالیت، بازی و خورد و خوراک خوبی دارد.

 

 اقدامات مناسب در حین تب نوزاد و شیرخوار (توصیه به والدین)

گرچه همه کودکان تب دار نیاز به درمان تب ندارند ولی گاه برای راحتی کودک نیاز به درمان تب (توسط داروی تب بر) هست.

داروهای استامینوفن و ایبوپروفن و دیگر تب‌برها فقط می‌توانند به صورت موقت تب را کاهش دهند ولی نمی‌توانند بیماری یا عفونت زمینه‌ای را از بین ببرند.

A. از آسپرین برای کاهش تب در کودکان استفاده نشود؛

B. لباس شیرخوار را کم کرده و دمای اتاق را پایین تر بیاوریم. از لباس‌های نخی و نازک استفاده کنید؛

C. در مورد نوزادان (سن کمتر از یک ماهگی) در صورت مشاهده تب، باید به پزشک مراجعه شود و از دادن دارو بدون مشاوره با پزشک خود‌داری نمایید؛

D. پاشویه بطور کلی توصیه می‌شود و اثر کمتری از داروها دارد. در صورتی که سن شیر خوار بیشتر از ۳ ماه می‌باشد، حمام با آب ولرم را می‌توان یکبار امتحان کرد، گرچه به نظر نمی‌رسد کمکی به کاهش تب کودک انجام دهد؛

E. دادن شیر و مایعات بیشتر به شیرخوار. در صورتی که تمایل به خوردن شیر و مایعات ندارد، مشاوره پزشکی ضروری است؛

F. مراجعه به پزشک در صورتی که تب شیرخوار بعد از ۶ تا ۸ ساعت با اقدامات فوق کنترل نمی‌شود؛

G. تا حد امکان از مصرف داروی تب بر، مثل استامینوفن در شیرخواران کم سن (کمتر از ۳ تا ۶ ماه) بدون مشورت پزشک استفاده نشود، و در صورت عدم دسترسی به پزشک و شرایط تب بالا در شیرخوار بزرگتر از ۳ تا ۶ ماه می‌توان یک دوز از قطره استامینوفن استفاده نمود و به صورت دو قطره به ازای هر کیلو از وزن شیرخوار داده شود. (به طور مثال شیرخوار ۵ کیلوگرم نیاز به ۱۰ قطره استامینوفن دارد. و یا با دوز ۱۰ تا ۱۵ میلی‌گرم برای هر کیلو وزن بدن در هر نوبت و به صورت هر ۴ تا ۶ ساعت داده شود. قطره استامینوفن در هر یک میلی‌لیتر آن ۱۰۰ میلی‌گرم استامینوفن دارد. بنابراین در کودک ۵ کیلوگرمی حدود ۰.۵ تا ۰.۷ میلی‌لیتر در هر نوبت می‌توان داد) و در صورت تکرار تب، باید به پزشک مراجعه شود. فواصل معمول هر دوز دارو، هر ۶ ساعت و گاه هر ۴ ساعت می‌باشد.

H. با وجودی که محلول سوسپانسیون ایبوپروفن می‌تواند هر ۶ تا ۸ ساعت در کودکانی که علائم همراه خطرناک ندارند استفاده شود. ولی سعی کنید بیشتر از یک و یا دو دوز استفاده ننمایید و در صورت نیاز به دوزهای بیشتر با پزشک مشورت کنید. همچنین در کمتر از ۶ ماهگی استفاده نشود و دوز آن بر اساس وزن شیرخوار می‌باشد نه سن کودک.

به طوری که ۵ تا ۱۰ میلی‌گرم برای هر کیلوگرم از وزن کودک در هر دوز (نوبت) می‌توان داد. شیشه‌های سوسپانسیون این دارو حاوی ۱۰۰ میلی‌گرم در هر ۵ میلی‌لیتر یا ۵ سی‌سی از دارو می‌باشد.

در صورت بهبود تب باید دارو هر چه زودتر قطع گردد.

مطمئن شوید که دوز دارویی مناسبی را به کودک داده‌اید.

 

چند باور غلط در مورد تب و عفونت نوزادان

باور غلط ۱- نوزاد یا شیرخوار کمتر از دو یا سه ماه که دچار تب می‌باشد و یا سرفه و مشکلات تنفسی یا گوارشی و استفراغ دارد را نزد پزشک به کلینیک برده تا با گرفتن دارو و یا تب بر از پزشک به منزل برگردد!!!

و این در حالی است که تمام نوزادان کمتر از دو یا سه ماهه که دچار تب می‌شوند؛ نیاز به بررسی از نظر عفونت و انجام آزمایش خونی و یا ادراری داشته و همچنین در اغلب موارد نیاز به بستری و تحت نظر قرار گرفتن در بیمارستان دارند.

 

باور غلط ۲- به نوزاد (سن کمتر از یک ماهگی) تب دارد می‌توان به آن قطره استامینوفن داد و مراجعه به پزشک را به تاخیر انداخت!!!

در حالیکه باید بدانید برای نوزادان کمتر از یک ماه در صورت مشاهده تب هرچه سریعتر باید به پزشک متخصص مراجعه نموده تا علت آن مشخص شود و قبل از اینکه به پزشک مراجعه نمایید بهتر است هیچ دارو و یا تب بری به نوزاد داده نشود. در صورت توصیه به بستری و یا انجام آزمایش نباید درنگ کرد.

 

باور غلط ۳- تشخیص تب نوزاد یا شیرخوار توسط قرار دادن دست روی پیشانی نوزاد!!!

در حالی که این روش بسیار غیرقابل اعتماد و غیر استاندارد می‌باشد.

 

باور غلط ۴- قرار دادن پارچه مرطوب و یا سرد روی پیشانی و یا سینه نوزاد یا شیرخوار!!!

در حالی که این کار بسیار اشتباه است و می تواند برای کودک خطرناک نیز باشد.

 

باور غلط ۵- در صورتی که نوزاد یا شیرخوار ,یک نوبت تب ۳۷.۵ داشته باشد کودک من مبتلا به عفونت شده است و خطرناک است!!!

باور غلط ۶- همه کودکان تب دار باید به پزشک مراجعه نمایند!!!

باور غلط ۷- همه کودکان تب دار باید با داروی تب بر درمان شوند !!!

باور غلط ۸- همه کودکان تب دار باید آنتی بیوتیک دریافت نمایند!!!

 

باور غلط ۹- در صورت بروز تب در کودکان اولین اقدام پاشویه با پارچه و آب سرد و یا الکل روی پیشانی و سینه می‌باشد!!!

این روش کاملا غلط و مردود می‌باشد. در حال حاضر نه تنها پاشویه با پارچه و آب سرد یا الکل توصیه نمی‌شود بلکه استفاده از آن بر روی پیشانی و قفسه سینه برای کودک ضرر خواهد داشت. در صورت نیاز به پاشویه می‌توان از آب ولرم و پارچه تمیز در ناحیه کشاله‌های ران و روی شکم کودکان بیشتر از سه ماهه به طور موقت استفاده نمود.

 

در حالیکه پیدا کردن یک نوبت تب گذرا دلیل بر عفونت نمی‌باشد و تب های گذرا و یا ایزوله که یک نوبت ایجاد شود می‌تواند در اثر کمبود آب بدن و یا پوشش زیاد کودک و یا هوای گرم اتاق باشد؛ باید تب کودک با روش دیگر تایید شود یا بعد از یک ساعت از کم کردن لباس کودک و یا کاهش دمای اتاق و یا تغذیه بیشتر با مایعات، مجدد اندازه‌گیری و چک شود؛ ولی باید بدانید در نوزادان کمتر از یک یا دو ماه، عفونت می‌تواند بادرجه تب خفیف و گاهی حتی بدون تب هم ایجاد شود.

به طور کلی هر چه سن کودک تب‌دار کمتر باشد (کمتر از ۴ یا ۶ ماه) اهمیت و یا خطر آن بیشتر خواهد بود.

آگاه باشید که در صورتی که طی چند نوبت اندازه‌گیری تب دمای بدن کودک بیشتر از ۴۰ درجه سانتی‌گراد باشد احتمال وجود عفونت در کودک بیشتر بوده و اهمیت تب بالاتر خواهد بود.

به طور کلی تب‌های پایین‌تر کم خطر‌تر و تب‌های با درجه بالاتر از ۳۹ یا ۴۰ درجه سانتی‌گراد احتمال بیشتری دارد که در زمینه مشکل جدیدتری عفونت ایجاد شده باشد و نیاز به رسیدگی و بررسی بیشتری و سریع‌تری دارد.

 

 

منابع اطلاعات شما در مورد تب نوزادان و شیر خواران چیست؟

• از کتاب‌های علمی
• از اینترنت
• از پزشکان یا پرستاران
• از مجلات غیر پزشکی
• فامیل یا دوستان
• فرقی نمی‌کند

 

ویدئوی آموزشی تب در نوزادان:

 

کلیه مطالب موجود در این وب سایت به صورت کلی و global می‌باشد و فقط در جهت ارتقاء آگاهی عمومی مردم و به خصوص والدین و مادران گرامی می‌باشد و نباید به عنوان یک روش تشخیصی یا درمانی برای همه کودکان استفاده شود و در هر موردی توصیه به مشاوره با پزشک قبل از اقدامات تشخیصی و درمانی می‌شود.

 

منابع معتبر علمی استفاده شده برای این مطلب: + + + + + + + + + + +