گاستروازوفاژیال ریفلاکس در نوزاد (Gastroesophageal Reflux)
گاستروازوفاژیال ریفلاکس یا به اختصار «ریفلاکس» یک اصطلاح پزشکی است که به بالا آوردن شیر در نوزادان و شیرخواران گفته میشود (GER). یک پروسه و یا فرآیند طبیعی و شایعی است که در تعداد زیادی از نوزادان و شیرخواران (۷۰ تا ۸۰ درصد) رخ میدهد و در اغلب موارد نوزادان و شیرخواران مبتلا به آن، علامت و یا مشکلی نداشته و تغذیه و رشد و خواب آنها نرمال بوده و بیقراری و گریه زیاد ندارد و نباید باعث نگرانی والدین گردد. و با وجودی که شدت رفلاکس یا بالا آوردن شیر به تدریج تا دو ماهگی افزایش مییابد ولی بعد از آن به تدریج شدت و دفعات آن کاهش مییابد و به تدریج تا شش یا ۱۰ ماهگی نیمی از این شیرخواران علائمشان خود بخود بهبود مییابد و تا یک سالگی ۸۰ درصد آنها علائم شان بهبود مییابد. گاستروازوفاژیال رفلاکس را در حقیقت میتوان به عنوان یک فرآیند طبیعی در مسیر تکامل سیستم گوارشی نوزادان و شیرخواران تلقی کرد و در اغلب موارد خفیف و زودگذر است و خود به خود بهبود مییابد ولی در مواردی گاه باعث طیف وسیعی از علائم یا مشکلات برای نوزاد و شیر خواران میشود. به صورتی که در موارد خفیف ریفلاکس، از بی علامتی در یک نوزاد سالم با رشد و تغذیه مناسب گرفته تا انواع متوسط که میتواند باعث بالا آوردن گهگاهی مقداری کمی شیر از دهان تحت عنوان رگورچیتاسیون و یا به اصطلاح عموم پنیرک کردن باشد که میتواند همراه با کمی بی قراری و یا اختلال خفیف در خواب و یا سرفههای گهگاهی و ترشحات زیاد دهان باشد.
در موارد رفلاکس شدید هم علائم استفراغهای شدید و حجیم مکرر با وزن گیری نامناسب و بیقراری شدید و امتناع از شیر خوردن، و نیز ایجاد نفس تنگی و سرفههای شدید و یا حتی حالتهای خفگی دیده میشود.
در مواردی که رفلاکس شدید همراه با علائم فوقالذکر و عوارض تنفسی مهم مانند آسم و زخمهای مری ایجاد میشود تحت عنوان بیماری ریفلاکس گفته میشود.
در یک نوزاد نرمال سالم و بدون ریفلاکس، پس از بلع شیر با حرکات دودی مری دریچه تحتانی مری باز میشود و شیر وارد معده میگردد و پس از آن مجدد دریچه تحتانی مری بسرعت بسته میشود. ولی در شیرخوارانی که دچار ریفلاکس هستند دریچه تحتانی مری یا به طور کامل بسته نمیشود و یا در زمان نامناسب باز میشود و باعث برگشت محتویات معده به داخل مری به سمت بالا میشود. محتویات معده شامل شیر و اسید معده و آنزیمهای معده میباشد که در صورت تماس طولانی و مکرر با مری میتوانند باعث زخم و یا التهاب مری شوند.
ریفلاکس میتواند از چند بار تا ۳۰ بار در شبانه روز رخ دهد و حجم شیر برگشتی از معده میتواند از چند میلیلیتر تا دهها میلیلیتر باشد و این باعث میشود که علائم و شدت بیماری از یک نوزاد به نوزاد دیگر متفاوت باشد.
علایم و نشانههای ریفلاکس
علایم و نشانههای ریفلاکس طیف وسیعی دارد که بسته به شدت و درجه ریفلاکس فرق میکند.
ریفلاکس معده به مری در یک نوزاد سالم و بدون علامت میتواند رخ بدهد و به صورت حرکت حجم بسیار کمی از محتویات معده به سمت بالا در مری فقط برای چند سانتی متر بوده که مجدد بر اثر جاذبه زمین و حرکات دودی مری و رو به پایین، بسرعت شسته شده و مجدد به داخل معده برمیگردد و مشکلی برای نوزاد و مری ایجاد نمینماید. این ریفلاکس معمولا در این نوزادان به ظاهر سالم و بی علامت، به تعداد دفعات کم رخ داده، لذا هیچ علامت و نشانه و مشکلی را برای نوزاد ایجاد نمینماید و والدین هم نشانههایی از رفلاکس را مشاهده نمیکند. به این موارد رفلاکس خاموش یا سایلنت گفته میشود در این نوع ریفلاکس اشتها و خواب نوزاد خوب است.
در انواع خفیف تا متوسط به تدریج ممکن است که نوزاد دچار مشکلات بیشتر و شدت رفلاکس تشدید شود و علائم دیگر ریفلاکس به ترتیب ظاهر میشود به این صورت که در مراحل بعدی؛ بالا آمدن محتویات معده به سمت حلق و دهان نوزاد و خروج کمی شیر از دهان نوزاد تحت عنوان رگورژیتاسیون و یا پنیرک زدن مشاهده میشود که اگر این علامت خفیف و به دفعات کم رخ دهد شاید مشکلی برای نوزاد ایجاد نکند و نیاز به درمان نباشد.
سکسکههای مکرر و طولانی میتواند از علايم ریفلاکس معده به مری باشد.
در مراحل شدید تر ریفلاکس، بالا آوردن شیر به دفعات بیشتر و با حجم بیشتر رخ میدهد و کم کم تبدیل به استفراغهای زیاد و حجیم میشود همچنین بیقراری و گریههای مکرر نوزاد ظاهر میشود که ممکن است با کولیک شیرخوارگی اشتباه شود. در موارد متوسط تا شدید ممکن است باعث اختلال در خواب نوزاد و بیدار شدنهای مکرر و زودرس در نوزاد در طی خواب همراه شود. در موارد ریفلاکس شدید به علت حجم زیاد شیر برگشتی به داخل حلق و دهان و یا به داخل ریههای نوزاد، سرفه و صداهای تنفسی و خس خس سینه و ترشحات ریوی ممکن است شنیده شود و همراه با مشکلات تنفسی و گاه حالت خفگی و کبود شدن لبها و صورت در حین تغذیه و یا بعد از تغذیه در نوزاد دیده میشود. همچنین در موارد ریفلاکس شدید به علت دفعات زیاد و حجیم برگشت محتویات معده به داخل مری و نیز به علت عدم شسته شدن و برگشت کامل محتویات اسیدی، از مری به سمت معده، زمان بیشتری محتویات معده با مری در تماس میباشد و باعث زخم در مری میشود (که به اندوسکوپی تشخیصی نیاز دارد) و باعث امتناع شیرخوار از شیر خوردن میشود و در حین شیر خوردن گریه میکند و از شیر خوردن میترسد. در مواردی نوزاد با حرکات رو به عقب سر و گردن و پشت حالت کمانی به خود داده و تلاش میکند تا شدت رفلاکس را کاهش دهد و در نهایت در صورت تداوم رفلاکس شدید رشد نوزاد و وزن گیری او دچار اختلال میشود.
پس انواع ریفلاکس از نوع خفیف و متوسط و نوع شدید گرفته تا در نهایت به نوع، بیماری ریفلاکس که همراه با عوارض گوارشی و ریوی شدید مثل آسم و عوارض عفونتهای گوشی مکرر و یا کم خونی مکررمیباشد، ختم میگردد.
و حالا شما متوجه شدیم که روند علائم ریفلاکس از انواع خفیف تا بسیار شدید به چه صورت میباشد و در صورت مشاهده علائم اولیه و زودرس میتوانید جهت پیشگیری از تشدید علائم و پیشرفت بیماری اقدامات لازم و مشاوره لازم را انجام بدهید.
همچنین باید آگاه باشید که علل و عواملی وجود دارند که باعث ایجاد ریفلاکس و یا تشدید آن و تبدیل شدن انواع خفیف و بی علامت به انواع ریفلاکس شدید و عارضه دار میشوند.
عوامل ایجاد ریفلاکس در نوزادان
علل و عواملی اجتناب ناپذیری که به صورت بالقوه و فیزیولوژیک در نوزادان وجود داشته و باعث ایجاد ریفلاکس در آنها میشود شامل:
- کوتاه بودن طول مری در نوزادان؛
- حجم کوچک معده و مری در نوزادان؛
- رژیم آبکی در نوزادان؛
- عدم تکامل عصبی و عضلانی در سیستم گوارشی نوزادان نارس که باعث ضعیف بودن حرکت رو به جلوی شیر و محتویات معده میشود.
عوامل خارجی ایجاد و تشدید کننده ریفلاکس در نوزادان
بیشترین علل و عوامل مسبب یا تشدید کننده رفلاکس شدید در خارج از بدن نوزاد میباشد و آنها چیری نیستند جز موارد زیر:
به طور کلی: روش مراقبت مادر از نوزاد و نیز لایف استایل مادر و نوع شیر مصرفی نوزاد جزو این عوامل خارجی میباشند. و شامل موارد زیر است که تولید ریفلاکس کرده و یا ریفلاکس خفیف را تشدید مینمایند:
۱- روش تغذیه نامناسب و تکنیک ناصحیح شیردهی و نیز بلع هوای زیاد توسط نوزاد در حین تغذیه میباشد.
۲- حرکات و پوزیشنهای نامناسب نوزاد بعد از تغذیه که توسط مراقب وی انجام میشود از جمله تعویض پوشک بعد از پایان تغذیه، خواباندن نوزاد بلافاصله پس از اتمام تغذیه، بالا و پایین انداختن نوزاد پس از پایان تغذیه، قرار دادن نوزاد در کریر و یا صندلی مخصوص ماشین پس از تغذیه.
۳- مسائل و مشکلات مادری در نوزادان شیرِ مادر خوار: مانند وجود مشکلات گوارشی و سوء هاضمه در خود مادر، مشکلات روحی و استرس و اضطراب و نگرانی و افسردگی در مادر، عوارض داروهای مصرفی در مادر و … .
۴- آلرژیهای غذایی در نوزاد از جمله آلرژی به پروتئینهای گاوی در نوزادانی که با شیرخشک گاوی تغذیه میشوند و یا در نوزادانی که توسط شیر مادر تغذیه میشوند ولی مادر به صورت مکرر از لبنیات گاوی در رژیم خود استفاده میکند.
توصیههایی برای پیشگیری از رفلاکس و یا کاهش علائم رفلاکس در نوزادان
لذا توصیههایی که جهت پیشگیری از بروز رفلاکس و یا کاهش علائم رفلاکس توصیه میشود شامل بایدها و نبایدهای زیر در نوزادانی که علائم ریفلاکس در آنها دیده میشود:
۱- اجتناب از دادن حجم زیاد شیر در هر وعده غذایی به نوزاد (Overfeeding)
دادن حجم زیاد شیر در هر وعده غذایی به نوزاد با افزایش فشار داخل معده باعث ایجاد ریفلاکس و تشدید آن میشود. –لذا اجتناب از تغذیه بیش از حد و طولانی در نوزادانی که علامت ریفلاکس در آنها دیده میشود توصیه میگردد. و بجای آن توصیه به دادن شیر با حجم کمتر و دفعات بیشتر میشود.
استفاده از سرشیشههای با منفذ بزرگ باعث دریافت شیر زیاد یا overfeeding در حین تغذیه نوزاد میشود.
۲- برای مادرانی که فرزند اول خود را به دنیا آوردهاند، باید بیشتر تمرکز بر آموزش روش و تکنیک صحیح شیر دهی در مادر باشد که چه با پستان و یا شیشه شیر.
توصیه به تغذیه نوزاد در شرایط و محیط آرام و بدون سر و صدا میباشد.
۳- قبل از شروع تغذیه نوزاد مطمئن شوید که نوزاد دچار گرفتگی بینی نباشد و در صورت نیاز از قطرههای بینی و ساکشن بینی استفاده شود.
۴- پوزیشن صحیح و قرار دادن صحیح پستانک شیشه و یا نوک سینه در دهان نوزاد در حین تغذیه او، در کاهش بلع هوای اضافه در حین تغذیه کمک زیادی میکند. از طرفی استفاده از سرشیشههای با منافذ کوچک باعث بلع هوای بیشتری در حین تغذیه نوزاد میشود.
۵- پوزیشن نوزاد: قرار دادن نوزاد در پوزیشن و وضعیت نیمه نشسته ۴۰ درجه در آغوش در زمان شیردهی و همچنین قرار دادن و پوزیشن نوزاد در وضعیت نیمه ایستاده در آغوش بعد از تغذیه (چه با پستان و یا شیشه) بمدت بیش از نیم ساعت تا یک ساعت در بهبود و کاهش ریفلاکس موثر است.
مدت قرارگیری نوزاد در پوزیشن نیمه ایستاده در آغوش پس از تغذیه، هیچ ربطی به زمان دفع گاز و آروغ زدن نوزاد ندارد و حتی پس از آروغ زدن نوزاد، بازهم باید نوزاد را به مدت نیم ساعت بطور نیمه ایستاده نگه داشت.
لذا قرار دادن نوزاد در پوزیشن مناسب در حین تغذیه و نیز ایستاده نگه داشتن نوزاد پس از اتمام تغذیه به حالت نیمه ایستاده، حداقل به مدت نیم ساعت تا یک ساعت بدون توجه به دفع کردن باد معده به صورت آروغ، در نوزادانی که علامتهای رفلاکس خفیف و متوسط دارند، بشدت توصیه میشود.
در نوزادان دچار ریفلاکس معده به مری توصیه میشود جهت کاهش مشکلات برگشت شیر به مری در میانه تغذیه نوزاد برای چند دقیقه نوزاد را ایستاده نگه داشته تا نوزاد آروغ بزند و بعد به ادامه شیردهی بپردازید.
از خواباندن فوری طولانی نوزاد پس از تغذیه اجتناب شود و در صورت نیاز به خواباندن نوزاد، توصیه میشود که نوزاد را در حالت نیمه نشسته ۴۰ درجه سر و تنه بالا بخوابانید.
از قرار دادن نوزاد و یا شیرخوار پس از تغذیه در کریرها و یا صندلیهای نوزادان مخصوص اتومبیل خودداری نمایید.
از فشار دادن شکم نوزاد و یا تعویض پوشک و یا ماساج دادن نوزاد پس از اتمام تغذیه اجتناب شود.
۵- استفاده از شیر خشک به جای شیر مادر احتمال ایجاد رفلاکس را در نوزاد بیشتر میکند چرا که هضم آن طولانی تر میباشد و باعث توقف طولانی تر شیر در داخل معده میگردد. لذا مصرف شیر مادر بر شیر خشک ارجح میباشد.
۶- توصیه میشود که در نوزادان دچار ریفلاکس که شیر مادر مصرف میکنند، بهتر است که مادر، مشکلات گوارشی خود را درمان نمایند و نیز از مصرف لبنیات زیاد و یا میوه و سبزیجات زیاد پرهیز نموده و مواد آلرژن شایع را مصرف ننمایند.
۷- مصرف سیگار در خانه به طوری که نوزاد به صورت غیر مستقیم (پاسیو Passive) دود سیگار را استنشاق نماید باعث ایجاد و یا تشدید ریفلاکس در نوزاد میشود. لذا از مصرف سیگار در اتاق شیرخوار اجتناب شود.
۸- داروها و یا رژیمهای غذایی نامناسب در مادران شیرده از جمله مصرف کوکا کولا و یا قهوه و یا غذاهای محرک و ادویهجات زیاد و یا مواد آلرژی زای دیگر رایج میتواند باعث ریفلاکس و یا تشدید رفلاکس خفیف به شدیدتر گردد. همچنین در نوزادانی که حساسیت و آلرژی به پروتئینهای گاوی و شیر گاو دارند، مصرف شیر خشک گاوی و یا مصرف لبنیات توسط مادر شیرده، میتواند باعث و یا تشدید رفلاکس در نوزاد گردد.
۹- آرامش مادر و اجتناب از استرس و تشویش در مادر. حمایت روحی مادر ضروری است.
۱۰- همچنین چاقی زیاد نوزاد و یا نوزادان نارس و یا نوزادان متولد شده با وزن پایین و یا وجود بیماریهای عصبی و عضلانی که باعث کاهش بلع و کاهش حرکات سیستم گوارشی نوزاد میشود نیز از علل دیگر ایجاد ریفلاکس و یا تشدید آن در دوران نوزادی و شیرخوارگی میباشد.
از پوشیدن لباسهای تنگ و یا استفاده از پوشک تنگ در اطراف شکم کودک خودداری کنید.
مواردی که ممکن است رفلاکس با بیماریهای دیگر اشتباه شود
- در نوزادانی که دچار مشکلات تنفسی و یا تنگی نفس در حین تغذیه و یا بعد از تغذیه میباشد و به علت رفلاکس هستند، ممکن است که به اشتباه گرفتگیبینی تشخیص داده شوند.
- همچنین نوزادانی که بعلت ریفلاکس معده به مری دچار بیقراری و گریه پس از تغذیه میباشند و خواب نامناسب داشته و بیدار شدنهای مکرر در طی خواب همراه با گریه دارند ممکن است به اشتباه تشخیص کولیک و قولنج شکمی برای آنها گذاشته شود. لذا در این موارد باید توجه کرد که تشخیص رفلاکس فراموش نشود.
- از طرفی باید توجه داشت که این ریفلاکس میتواند یکی از نشانهها و علایم حساسیت و آلرژی به پروتئینهای شیر گاو در نوزاد و شیرخوار باشد. پروتئینهای گاوی که توسط شیر خشک و یا توسط مادر به صورت لبنیات گاوی مصرف میشود و باعث علائم ریفلاکس و سوء هاضمه در نوزاد و برگشت شیر به دهان و حلق نوزاد میشود و باعث مشکلات ریوی و گوارشی برای نوزاد میگردد. لذا در نوزادی که رفلاکس مکرر و تشدید شونده دارد، باید به احتمال تشخیص آلرژی به پروتئینهای شیر گاو هم توجه شود.
در چه زمانی برای ریفلاکس معده نوزاد باید به پزشک مراجعه نمود؟
در حضور علایم ریفلاکس، وقتی به پزشک مراجعه مینمایم که نوزاد دچار بیقراریهای مکرر و یا استفراغهای مکرر میشود و یا احساس درد و بیقراری حین تغذیه و یا بعد از تغذیه، و گریههای مکرر نوزاد مشاهده شود و یا وزن گیری وی در طی دو هفته اخیر نامناسب باشد و علائم ریوی مانند سرفه مکرر و صدای ریوی و حالتهای خفگی در نوزاد ایجاد شود همچنین امتناع از شیر خوردن و ترسیدن از تغذیه و مشکل خوابیدن از علل دیگر نیاز به مراجعه به پزشک میباشد. تشدید علائم ریفلاکس در طی ماههای آینده و عدم بهبود علائم تا یک سالگی نیز نیاز به مراجعه به پزشک دارد. در صورتی که نوزاد علائم رفلاکس را برای اولین بار بعد از شش ماهگی از خود نشان دهد نیز دلیلی برای مراجعه به پزشک میباشد.
حالا متوجه میشوید که با توجه به اینکه رفلاکس بیماری و یک مشکل شایع و کم خطر و در اغلب موارد خود محدود میباشد، پس چرا در این مورد زیاد صحبت میشود و این به خاطر این است که با آگاهی از علایم تشدید ریفلاکس و علل تشدید ان، میتوان از تثبیت ریفلاکس و یا تشدید علائم آن پیشگیری نمایید.
یکی از زودرس ترین علائم ریفلاکس معده به مری در دوران نوزادی و شیرخوارگی حرکات دهان و حلق نوزاد به صورت بلع ریتمیک و مکرر پشت سر هم برای چند ثانیه میباشد که توسط آن نوزاد، مواد برگشتی از معده به حلق و دهان را سعی میکند، به پایین بفرستد. شناخت و آگاهی به این مسئله بسیار مهم است و باعث دید دقیق تر و بهتر والدین و پزشک برای تشخیص زودرس رفلاکس در نوزاد میشود. پس از گذشت دقایقی و یا حتی ساعتی از پایان تغذیه نوزاد شما میتوانید با نگاه تیزبین خود بلعهای مکرر نوزاد را که کوتاه مدت است و فقط برای چند ثانیه ادامه مییابد مشاهده نمایید، بدون اینکه شیر از دهان نوزاد خارج شود. که این بسیار علامت مهم و حساسی برای تشخیص زودرس رفلاکس در نوزاد شما میباشد و نشان میدهد که نوزاد نیاز به مراقبت بیشتری جهت ریفلاکس دارد و قرار دادن و پوزیشن مناسب و بهتر به صورت ایستاده یا نیمه نشسته به مدت طولانیتری لازم است. در زمانی که این حملات بلع مکرر را مشاهده مینمایید باید بهسرعت نوزاد را بغل کرده و ایستاده در آغوش خود نگه دارید.
در مورد رفلاکس نوزادان و شیرخواران نکته مهم، تشخیص درست و کارشناسی شده ریفلاکس میباشد که این با شرح حال دقیق و هدفمند از والدین و معاینه دقیق نوزاد توسط متخصص مجرب محقق میگردد و در مورد تشخیص ریفلاکسهای خفیف و متوسط ممکن است کافی باشد. ولی در موارد رفلاکس شدید و یا بیماری رفلاکس که باعث عوارض تنفسی گوارشی شدید و اختلال در رشد نوزاد میشود نیاز به بررسیهای تشخیصی و یا درمانی بیشتری است، که از جمله اندازهگیری pH مری و یا انجام آندوسکوپی در شیرخوار لازم میگردد. در مواردی هم برای تشخیص ریفلاکس، از تست درمانی با امپرازول و مشاهده پاسخ بهبود علائم بالینی در بیمار، میتوان استفاده کرد.
در همینجا متذکر میشوم که تشخیص وجود ریفلاکس در نوزاد و شیر خوار با سونوگرافی برای تایید و یا اثبات وجود ریفلاکس ارزش کافی ندارد و توصیه نمیشود. یعنی در صورت عدم پیدا کردن نشانههای ریفلاکس در سونوگرافی نوزاد، عدم وجود یک ریفلاکس را ثابت نمیکند؛ و نیز دیدن خروج شیر از معده به بالا تاییدکننده یک ریفلاکس در نوزاد نمیباشد.
همانطور که گفته شد رفلاکس نوزادی و شیرخوارگی درجاتی دارد که به ترتیب از یک رفلاکس فیزیولوژیک (ریفلاکس خاموش) در نوزاد سالم و بی علامت آغاز میشود که بدون خروج شیر از دهان میباشد که این باعث ناراحتی نوزاد نمیشود و تاثیری بر خواب و رشد نوزاد و تغذیه او ندارد.
در مرحله شدیدتر (ریفلاکس خفیف)، رگرجیتاسیون که خروج کمی شیر از دهان نوزاد بدون فشار است، در طی شبانه روز مشاهده میشود ولی تغذیه و خواب او و رشد او را مختل نمیباشد. و نیاز به اقدامات تشخیصی ودرمانی دارویی ندارد.
در مراحل شدید تر (ریفلاکس متوسط تا شدید) خروج حجم زیادی از شیر به صورت استفراغهای مکرر و شدید مشاهده میشود که بر تغذیه خواب بر رشد نوزاد تاثیر منفی میگذارد. و در مرحله آخر بیماری ریفلاکس است که عوارض گوارشی و تنفسی و کم خونی و یا عفونتهای گوشی مکرر ایجاد میشود
اقدامات درمانی لازم در شیرخواران دچار ریفلاکس
باید آگاه باشید که اغلب موارد ریفلاکس نیازی به درمان نیست و در صورتی که کودک شما ریفلاکس خفیفی دارد و سرحال است و خواب خوب و تغذیه خوب و رشد مناسب دارد و مشکلات تنفسی ندارد، پس نباید نگران بود و معمولا نیاز به درمانهای دارویی و یا برسیهای تشخیصی نمیباشد.
به غیر از توصیههای پیشگیرانه که قبلاً ذکر نمودهایم:
- گاه میتوان به صورت موقت برای کاهش رفلاکس در نوزادان شیر خشک خوار، از شیر خشکهای AR استفاده نمود که باعث کاهش برگشت شیر از معده به مری میشود ولی رفلاکس را کلا درمان نمیکند.
- همچنین همانطور که گفتیم پوزیشنهای قرار دادن نوزاد خوابیده به شکم به روی دست مادر، میتواند موثر باشد چرا که این پوزیشن ریفلاکس را کمتر میکند ولی باید توجه داشت که این پوزیشن به شکم به خوابیده، به خاطر احتمال بروز سندروم مرگ ناگهانی در این وضعیت، لذا توصیه نمیشود که نوزاد روی تخت به شکم خوابانده شود.
- اقدامات درمانی به صورت استفاده از شیر خشک HR یا هیپو آلرزیک که هضم راحتتر و سریعتر دارد.
- یا تغلیظ شیر در سن بعد از پنج ماهگی با استفاده از اضافه کردن آرد برنج و یا آرد ذرت به شیر خشک و یا شیر مادر.
- استفاده از قطرههای پروبیوتیک در نوزادان شیر خشک خوار و یا استفاده از داروهای کاهش دهنده تولید اسید معده مانند امپرازول، و همچنین داروهای آنتی اسید و محافظ معده و مری مثل شربتهای گاوسکین؛ که تمام اینها باید توسط پزشک متخصص دستور داده شود یا توصیه شود
منابعی که علاوه بر تجربیات درمانی چند ساله از آنها استفاده شده است:
- وبسایت معتبر UpToDate
- کتابچه راهنمای بیماران دانشگاه آکسفورد انگلستان