مراقبت‌های روتین و مسائل شایع نوزادان و شیرخواران دختر

در این مقاله به بیان مطالبی در مورد مراقبت‌های روتین نوزادان دختر و نیز مسائل شایعی که ممکن است در دوران نوزادی و شیرخوارگی با آن برخورد نمایید توضیح داده می‌شود. مسائلی که گاه باعث نگرانی و استرس‌ها و یا سوالات و ابهاماتی برای شما والدین عزیز می‌گردد و امیدوارم با این توضیحات از نگرانی‌ها و استرس‌های شما کاسته شود و به سوالات و ابهامات شما پاسخ داده شود. همچنین از بیان جزئیات تخصصی و خسته کننده و غیرضروری برای شما والدین پرهیز گردیده و فقط به بیان مسائل عملی‌تر پرداخته ایم.

 

ویدئوی آموزشی «بررسی یکی از مسائل شایع در نوزادان دختر» در انتهای این مقاله را از دست ندهید!

 

بهداشت ناحیه ادراری — تناسلی در نوزاد دختر

در نوزاد و یا شیر خوار دختر توجه به بهداشت ناحیه ژنیتال (ناحیه ادراری — تناسلی) بسیار مهم و ضروری می‌باشد چرا که به علت کوتاه بودن طول مجرای ادراری دختران و در معرض تماس بودن بیشتر با مدفوع احتمال بروز عفونت‌های ادراری در آنها بیشتر از پسرها می‌تواند باشد.

 

گرچه میزان بروز عفونت‌های ادراری در دختران و پسران در یک تا دو ماه اول تولد مساوی می‌باشد، ولی از سن دو ماهگی تا یک سالگی میزان بروز عفونت‌های ادراری در نوزادان دختر، بیش از پسران می‌باشد.

در صورت عدم توجه به مسائل بهداشتی و آلودگی‌های ناحیه ژنیتال در دختران به غیر از افزایش احتمال بروز عفونت‌های ادراری، مسائل دیگری از جمله چسبندگی‌های لبیا مینور (در ناحیه داخلی تر ژنیتال) در دختران هم می‌تواند ایجاد شود و باعث نگرانی و استرس در والدین گردد.

 

روش صحیح تمیز کردن ناحیه تناسلی نوزاد دختر چگونه است؟

باید توجه داشت که در زمان تعویض پوشک نوزاد دختر باید فقط از پنبه و آب گرم جهت تمیز کردن و پاک کردن ناحیه ژنیتال استفاده نمود و همچنین باید توجه داشت که در زمان پاک کردن مسیر حرکت پنبه از سمت جلو ناحیه ژنیتال به سمت عقب و ناحیه مقعد نوزاد باید باشد و نه برعکس این مسیر. البته بهتر است در هر نوبت پاک کردن فقط از یک پنبه استفاده نموده و با یکبار کشیدن پنبه برای یک نوبت پاک کردن آن را دور انداخته و مجدد از پنبه بعدی برای پاک کردن منطقه استفاده نمود (به خصوص در آلودگی‌های مدفوعی).

همچنین پاک کردن مدفوع از لایه چین‌های ژنیتال و لبیا‌ها، بسیار مهم است و فقط درصورت چسبندگی و الودگی مدفوع زیاد می‌توان از آب و صابون برای پاک کردن ناحیه ژنیتال به ندرت استفاده نمود.

استفاده از دستمال ضخیم و یا زبر و یا مواد شوینده و معطر و یا دستمال برای پاک کردن ناحیه ژنیتال نوزادان و شیرخواران مضر می‌باشد و باید از آن اجتناب نمود، چراکه بعلت ترومای فیزیکی و یا آلرژی‌های شیمیایی تماسی می‌تواند باعث التهابات خفیف لبیا و چسبندگیهای آنها در آینده گردد.

 

ماده سفید یا ورنیکس در ناحیه تناسلی نوزاد دختر چیست؟

در یک نوزاد تازه متولد شده گاه در لابلای چین‌های ژنیتال و لبیاها مواد سفید واکس مانند غلیظی در دقایق و ساعات اولیه بعد از تولد دیده می‌شود که همان وِرنیکس (Vernix؛ ماده ای که در داخل رحم پوست نوزاد را محافظت می‌نماید) است. این ورنیکس نیاز به پاک کردن از روی پوست و یا بین چین‌های ژنیتال نمی‌باشد و خود به خود پاک و جذب می‌شود.

 

تیرگی پوست ناحیه تناسلی نوزاد دختر

از مسائل دیگری که در ناحیه ژنیتال در نوزادان دختران ممکن است توجه والدین را جلب نموده و دچار نگرانی باشند تیره بودن پوست ناحیه ژنیتال بعضی از آن‌ها می‌باشد که می‌تواند یک مسئله طبیعی در این دوره سنی باشد و به علت تماس با هورمون‌های مادری و از جمله پروژسترون می‌تواند ایجاد شود. که نیاز به نگرانی و یا اقدام درمانی خاصی نمی‌باشد البته در تمام نوزادان هم دیده نمی‌شود.

 

البته والدین آگاه باشند که تیرگی در ناحیه ژنیتال دختران و پسران و نیز همراه بودن آن با تیرگی نوک سینه نوزادان در موارد نادری می‌تواند علت بعضی نقص‌های هورمونی در نوزاد باشد که نیاز به بررسی‌های تشخیصی آزمایشگاهی داشته و در موارد مشکوک با پزشک متخصص باید مشاور گردد.

 

تورم در ناحیه تناسلی نوزاد دختر

همچنین در طی یک یا دو روز اول تولد ممکن است تورم در ناحیه ژنیتال دخترها مشاهده شود که می‌تواند به علت ترومای خفیف در زمان زایمان طبیعی و یا وجود مایع زیادی در بدن نوزادان باشد که این نیز گذرا بوده و در صورت طبیعی بودن رنگ پوست ان ناحیه، نیاز به اقدام خاصی نمی‌باشد.

 

ترشحات سفید شیری رنگ در ناحیه تناسلی نوزاد دختر

یک سری جریان متناوبی از ترشحات سفید شیری رنگ و غلیظ در ناحیه ژنیتال نوزادان دختر یک یا دو روز بعد از تولد ممکن است شروع و مشاهده شود که شاید تا ۷ یا ۱۰ روز هم ادامه داشته باشد و فقط آن را می‌توان با پنبه پاک کرد بدون اینکه تروما و خراش به ناحیه ژنیتال وارد نموده، همچنین بدون اینکه با پنبه داخل ناحیه ژنیتال را تمیز کنیم. این ترشحات به واسطه تماس مداوم نوزاد با هورمون‌های مادری در داخل رحم می‌باشد که پس از تولد و قطع هورمون‌های مادری این ترشحات ایجاد می‌شود و خود به خود بدون درمان رفع می‌شود. این ترشحات نه برای نوزاد خطری دارد و نه نشانه مشکلی در نوزاد است و نه علامتی از عفونت در نوزاد می‌باشد.

 

 

 

خون و ترشحات خونی در پوشک نوزاد دختر

مورد بعدی مشاهده ترشحات خونی رنگ به صورت لکه‌های خونی کوچک و خفیف در پوشک نوزادان می‌باشد که ممکن است در هفته اول تولد نوزاد مشاهده گردد این هم یک مسئله طبیعی و فیزیولوژیک بوده که طی چند روز خود به خود رفع می‌شود و باز به علت همان قطع ارتباط با هورمون‌های مادری پس از تولد می‌باشد، که باعث ریزش سلولهای داخل ناحیه ژنیتال می‌باشد و نیاز به بررسی‌های تشخیصی و یا درمانی ندارد و یا جایی برای نگرانی نمی‌باشد.

 

 

 

توجه داشته باشید که این ترشحات و لکه‌های خونی گاه در پوشک نوزاد با ادرار و یا مدفوع نوزاد مخلوط می‌شود و لذا به اشتباه، ادرار خونی و یا مدفوع خونی تلقی می‌گردد.

 

 

 

تگ‌های پوستی در واژن نوزاد دختر

مورد دیگر که گاه در نوزاد دختر پس از تولد ممکن است برای چند روز مشاهده شود، وجود تگ‌های پایه دار مخاطی واژینال است که به علت تورم موقتی مخاط ناحیه ژنیتال ایجاد می‌شود و به صورت یک نسج یا گوشتی صورتی رنگ کوچک چند میلیمتری که از بین لبیا مینور بیرون می‌زند. این نسج صورتی، که با نام«hymenal skin tag» هم گفته می‌شود، مشکل و ناراحتی و خطری برای نوزاد نخواهد داشت و خودبه‌خود طی چندین روز یا ۲ تا ۳ هفته ممکن است پسرفت کرده و کوچک شود و از بین برود ونیاز به برسی ودرمان نمی‌باشد.

علت ایجاد چنین نسوجی در زمان تولد به علت تماس جنین در دوران بارداری و قبل از زایمان با هورمون‌های مادری بوده که این یک فرآیند طبیعی و فیزیولوژیک می‌تواند باشد و فقط در ۱۰  درصد نوزادان دختر دیده می‌شود (و نه در همه).

 

چسبیدگی لُبیای واژن نوزاد دختر

مورد بعد چسبندگی‌های لُبیا مینور در شیرخواران دختر در سن‌های بالاتر حدود چند ماهگی می‌باشد. این مسئله معمولاً به صورت اتفاقی توسط مادر و یا مراقب شیرخوار کشف می‌شود ولی اغلب موارد مشکلی برای شیرخوار و نوزاد ایجاد نمی‌نماید چسبندگی لابیا نسبتاً شایع بوده و حدود ۲ درصد دخترانه ۳ ماه تا ۶ ماهه را در بر می‌گیرد. در بیشتر موارد در زیر ۲ سال رخ می‌دهد.

 

۷۰  تا ۸۰ درصد موارد چسبندگی خود به خود طی یک سال بهبود می یابند. البته ممکن است در صورتی که یکبار این مسئله رخ داده باشد مجدد در آینده تکرار بشود لذا پیگیری و مراقبت‌های بهداشتی بعد از اولین درمان ضروری می‌باشد.

علت دقیق این چسبندگی مشخص نمی‌باشد ولی شاید عواملی باعث ایجاد آن بشود از جمله:

• تحریک و التهاب لبی‌ها به علت تماس با پوشک و ادرار و یا استفاده از شوینده‌های مانند بعضی صابون‌ها ایا استفاده از دستمال‌های مرطوب معطر.
• کاهش سطح سرمی هورمون‌های استروژن در نوزاد پس از تولد که بعد از شش هفتگی کاهش بیشتری دیده شده و لذا در هفته‌های اول تولد چسبندگی لبیا‌ها دیده نمی‌شود، بلکه بعد از ۶ هفته احتمال بروز آن بیشتر می‌باشد.

چسبندگی لبیا‌ها معمولا مشکلی مهم برای شیرخوار و کودک شما در ماه‌ها و سال‌های آینده ایجاد نمی‌نماید مگر در مواردی که باعث انسداد نسبی در مجرای خروج ادرار و سوزش ادرار و تخلیه دشوار ادرار می‌شود همچنین گاه باعث ایجاد عفونت‌های مکرر ادراری می‌گردد.

 

چسبندگی لابیا معمولاً نشانه و علامت واضحی نداشته و درد و ناراحتی برای شیرخوار و کودک ایجاد نمی‌نماید، و به دنبال یک روند ترمیم در ناحیه ژنیتال به علت تروما و تحریک‌های فیزیکی و شیمیایی در آنجا ایجاد می‌شود.

 

درمان انواع چسبندگی لبیا

انواع خفیف چسبندگی لبیا خود به خود خوب می‌شود ولی در انواع متوسط نیاز به چرب کردن لُب‌ها داشته که برای چند هفته لازم است ادامه یابد.

 

در انواع شدید که دهانه واژن بسته می‌شود و مجرای ادراری بسته می‌شود نیاز به استفاده از کرم استروژن موضعی در محل چسبندگی می‌باشد که برای ۶ تا ۸ هفته و روزی ۲ بار باید استفاده شود و تحت نظر پزشک انجام شود.

همچنین در موارد نادری به علت چسبندگی کامل لبیا‌ها در انواع شدید، نیاز به اقدام جراحی البته به صورت سرپایی و با یک برش ساده و سطحی پوستی که در کلینیک و بدون نیاز به بستری انجام می‌شود و این برش و جراحی هیچ صدمه‌ای به وضعیت سلامت ناحیه تناسلی نوزاد چه در حال و یا در آینده نمی‌زنند.

 

 

عدم درمان گاه باعث تنگی دهانه مجرای ادراری و یا دهانه واژن می‌شود.

 

 پیشگیری از چسبندگی لبیا در ناحیه تناسلی دختر

اقدامات پیشگیری به صورت: تمیز کردن مکرر محل ناحیه ژنیتال و حمام کردن و جلوگیری از ایجاد تروما و نیز معاینه ناحیه ژنیتال هر هفته یا هر ماه توسط مادر؛ و یا در موارد مشکوک، توسط پزشک متخصص می‌باشد.

 

سوراخ کردن گوش نوزادان دختر

 

سوراخ کردن گوش معمولاً برای سن نوزادان و شیرخواران کمتر از شش ماه، به دلیل ضعیف بودن سیستم ایمنی نوزادان و شیر خواران در این سن توصیه نمی‌شود. لذا توصیه می‌گردد در صورت تمایل به انجام این کار پس از سن شش ماه یا یک سال این کار انجام شود.

 

 

جمع‌بندی

مشاهده می‌فرمایید که یک دختر نوزاد سالم هم نیاز به مراقبت‌های ویژه مخصوص به خود دارد؛ همانطور که یک پسر نوزاد نیاز به مراقبت‌های ویژه مربوط به یک نوزاد پسر دارد. این مسائل از عفونت‌های موضعی گرفته تا مشکلات آناتومیک که به علت روش ناصحیح مراقبت ما می‌تواند پیش بیاید، و از طرفی مسائلی طبیعی در نوزاد به علت عدم آگاهی ما از نرمال و طبیعی بودن آن مسائل به اشتباه بزرگنمایی می‌شود و باعث نگرانی و استرس بی‌مورد می‌گردد.

اگر سوالی در رابطه موارد مطرح شده دارید لطفا از طریق قسمت نظرات در همین مطلب با من در میان بگذارید.

 

ویدئوی آموزشی «بررسی یکی از مسائل شایع در نوزادان دختر» از وبسایت دکتر نوزاد: