تدوین و ارائه شده توسط دکتر مهران نوری، متخصص اطفال و فوق تخصص نوزادان
در این ویدئو به بررسی یکی از مقالات اقای دکتر نوری تحت عنوان «بند ناف در نوزادان» میپردازیم و تمام نکات مربوط به آن را مطرح خواهیم کرد.
پس از مشاهده ی این ویدئو شما عزیزان با مواردی همچون:
- حداقل و حداکثر مدت زمان افتادن بند ناف نوزاد
- نکات ضروری در جهت مراقبت و رعایت بهداشت بند ناف
- علائم وجود عفونت در بند ناف
- گرانولوم نافی
- و بسیاری از نکات کاربردی دیگر آشنا خواهید شد.
به علاوه میتوانید هر گونه سوالی که در این زمینه دارید در قسمت نظرات مطرح بفرمائید.
مقاله «ناف نوزادان و بند ناف نوزاد» را در قسمت مقالات آموزشی وبسایت دکتر نوزاد بخوانید.
متن ویدئو «بند ناف نوزادان»:
بند ناف
در این ویدیو آموزشی با عنوان بندناف نوزادان، یکی ازمقالات ارزشمندآقای دکترنوری فوق تخصص نوزادان را بررسی خواهیم کرد در انتها این ویدیو شما عزیزان با مواردی مثل حداقل وحداکثر مدت زمان افتادن بند ناف نوزاد نکات ضروری در جهت مراقبت و رعایت بهداشت بندناف علائم وجود عفونت در بندناف وگرانولوم نافی و بسیاری از نکات ارزشمند وکاربردی دیگرآشنا خواهید شد.
بند ناف شامل عروقی است که از جفت مادر غذا و اکسیژن را به نوزاد منتقل می‌کند و مواد زائد را از بدن نوزاد خارج می‌کند و به بدن مادر منتقل می‌کند تا در آنجا تصفیه شود و نکته جالب این است که بعد از تولد نوزاد بند ناف بسته خواهد شد و ارتباط غذایی و اکسیژن رسانی به نوزاد متوقف میشود و این زمانی است، که نوزاد باید با استفاده از ریه های خود اکسیژن را دریافت کرده و به داخل خون منتقل کند و همچنین برای تغذیه از شیر مادر خود استفاده کند.
عروق بند ناف نوزاد از ماده ای ژلاتینه و پر آب پوشیده شده است، این بند حس ندارد و هیچ رشته عصبی در آن موجود نیست پس در نتیجه نوزاد دردی را در این ناحیه حس نمی‌کند .
از زمانی که بندناف نوزاد بسته و یا اصطلاحا کلامپ میشود تا زمانی که از بدن نوزاد جدا میشود به طور معمول حدود پنج تاپانزده روز طول خواهد کشید در این مدت ماده ژلاتینه بند ناف به تدریج آب خود را از دست داده و خشک میشود و البته تغییر رنگ می‌دهد همچنین عروق داخل آن لخته و بسته و در نهایت خشک میشود، این تغیر رنگ بند ناف نوزاد میتواند به صورت سفید مایل به رنگ زرد سبز قهوه ای و در نهایت سیاه دیده شود.
نکته مهم: طی این مدت بند ناف مستعد به آلودگی است و میتواند محل مناسبی برای رشد انواع باکتری ها باشددر واقع میتواندیک مسیرمتداول برای ورود میکروب هابه بدن نوزاد وتولید عفونت های کلی ازطریق خون و عفونت های خونی باشد. لذا رعایت بهداشت آن بسیار مهم وضروری است.
افتادن بندناف نوزاد
– روند بهبودی بند ناف نوزاد
همان طور که گفته شد در حالت معمول افتادن بند ناف نوزاد بین پنج روز تا دو هفته از تولد او طول خواهدکشید ولی اگربیش ازسه یاچهارهفته ازتولد نوزادگذشت و بندناف همچنان نیفتاده بود پس بنابراین یک تاخیری اتفاق افتاده است، این تاخیر میتواند به دلایل ذیل باشد:
۱- عفونت محل بند ناف
۲-نقص سیستم ایمنی
۳- نقص در عملکرد گلبول های سفید بدن نوزاد
۴- آنومالی های آناتومی
۵- ناهنجاری های ساختمانی در محل ناف
که در صورت مشاهده موارد فوق نیاز به مشاوره با پزشک متخصص است.
طی روز های آخرافتادن بندناف ترشحات کرمی رنگ، زرد ویا قهوه ای کم رنگ به صورت چسبناک یا غلیظ در محل جدا شدن بند ناف دیده شود که معمولا بی بو بی‌خطر و کاملا نرمال است و البته ناشی از بقایای تجزیه طبیعی بندناف می‌باشند و نه دلیلی برعفونت آن.
همچنین ممکن است از یک تا دو روز قبل افتادن تا یک یا دو روز بعد افتادن بندناف این ترشحات دیده شودو لباس نوزاد راکثیف کند. درتمام این مدت بندناف نوزاد را برای حمام کردن نباید در داخل لگن آب قرار دهید، بلکه فقط با اسفنج یا پارچه خیس و تمیز، آن را باید پاک کنید.
در روزهای نزدیک به جداشدن بندناف ممکن است کمی ترشح های بو دار با کمی بو نامطبوع مشاهده شود که میتواند طبیعی باشد، البته به شرط آنکه علائم عفونت نافی وجود نداشته باشد. این بوی نامطبوع به این دلیل هست که پروسه فرآیند افتادن بندناف به کمک گانگرن و پوسیدگی بندناف توسط میکروب‌های مفید در آن محل اتفاق می‌افتد.
بوی بد، بندناف به تنهایی دلیل برعفونت ناف نیست ولذا اگرقرمزی، تورم ودرد موضعی درپوست اطراف ناف وجود ندارد پس به احتمال زیاد عفونت جدی یا مشکل پاتلوژیکی در کار نیست ولی اگر مطمئن نیستید باید به پزشک مراجعه کنید و مشاوره انجام دهید.
پس از افتادن بندناف پنج تاده روز طول خواهد کشید تا محل زخم کاملا بهبودپیدا کند و خشک شود. طی این مدت شاید لکه‌های خونی و یا لخته‌های خون خشک شده روی لباس نوزاد دیده شود که نرمال است، ولی اگر با پاک کردن لکه‌های خون، مجددا قطره های خون تازه یا مکرر بعدی دیده شد حتما باید به پزشک مراجعه شود و نکته دیگر اینکه شکل ناف نوزاد شما در آینده هیچ ربطی به روش بریدن و یا خشک شدن بند ناف نوزاد ندارد.
بررسی چند باور اشتباه در رابطه با بند ناف
- باور اشتباه اول: همیشه با یک دست پودر یا کرم و یا مواد گیاهی برای مراقبت و یا خشک نگه داشتن بند ناف استفاده نمود.
- باور اشتباه دوم: برای مراقبت و تمیز نگه داشتن بند ناف و در طی دوران خشک شدن بند ناف باید از پنبه الکلی و یا از الکل استفاده کرد.
- باور اشتباه سوم: تا زمان نیفتادن بندناف نمی‌تواند نوزاد را حمام کرد.
- باور اشتباه چهارم: در صورت مشاهده چند لکه خونی و یا لخته خون بر روی بند ناف و یا لباس نوزاد و کمی ترشحات سبز یا زرد در محل بند ناف باید نگران خون ریزی از بند ناف یا عفونت ناف بود.
که البته همانطورکه گفته شد موارد فوق باورهای اشتباهی هستند که نباید به آن توجه کرد.
نکات ضروری درمراقبت از بندناف نوزاد
حال می‌پرداریم به بیان و بررسی چند نکته ضروری و یا باید ها و نباید های که برای مراقبت از بندناف نوزاد باید انجام شود.
به طورکلی اهداف مراقبت از بند ناف نوزاد شامل جلوگیری از آلودگی و عفونت در محل بندناف و البته خشک نگه داشتن بند ناف تا زمان افتادن آن است.
نکته اول: بند ناف را همواره تمیز نگه دارید به علت اینکه محیط بسیارمناسبی برای رشد و نمو میکروب های پاتوژن یا بیماری زا می‌باشد.
نکته دوم: قبل از تماس یا دست زدن به بند ناف و یا بعد از تماس با بند ناف باید دست های خود را با آب و صابون کاملا شسته و البته ضد عفونی کنید.
نکته سوم: سعی کنید بند ناف رو همواره خشک نگه دارید به صورتی که همیشه از پوشک نوزاد بیرون قرار بگیرد تا زودتر خشک شود.
نکته چهارم: لباس نوزاد تنگ نباشد، بلکه آزاد باشد به طوری که هوا بتواند به راحتی اطراف بند ناف جریان پیدا کند و بند ناف سریع تر خشک شود.
نکته پنجم: جهت جلوگیری از ساییده شدن بند ناف با پوست بدن و یا تماس مکرر آن با پوشک نوزاد و همچنین جهت دریافت هوای بیشتر جهت خشک شدن سریع تر بند ناف توصیه میشود که لبه های بالا و جلویی پوشک نوزاد را چند لایه تا بزنید تا حجیم شود و بند ناف روی آن قرار گیرد.
نکته ششم: در صورت آلودگی اتفاقی بند ناف با ادرار یا مدفوع باید بندناف را سریعا با آب و پنبه پاک کنید و مجددا آن را خشک نگه دارید.
نکته هفتم: در حالت عادی نیاز به شستن بند ناف با آب و صابون نیست مگر اینکه آلودگی بارز و یا وسیعی با مدفوع در محل بند ناف دیده شود که در این صورت می‌توان، یک بار آن را با آب و صابون شسته و سریعا خشک کنید.
نکته هشتم: در مراقبت های روتین و معمول بند ناف از موارد زیر اجتناب کنید
- آغشته کردن بندناف نوزاد با مواد دارویی وگیاهی و یا حتی شیمیایی، استفاده از پودرهای مختلف و یا استفاده از پنبه الکلی، بتادین یا پودر آنتی بیوتیک به صورت موضعی در محل بندناف نوزاد
- در مواردی که به صورت روتین و مرتب از مواد ضد عفونی کننده و الکلی استفاده شود این کار باعث نابودی میکروب های مفیدی میشود که در روند افتادن بند ناف موثر هستند. لذا افتادن بند ناف به تاخیر می‌افتاد و عوارض احتمالی بعدی بیشتر میشود.
- همچنین از بانداژ یا بستن بندناف نوزاد هم اجتناب کنید.
تمامی مواردی که مطرح و تاکید شد که از آنها اجتناب کنید، اثرات منفی و نامطلوبی در افتادن بندناف و ترمیم آن دارد، حتی اگر این اقدامات ضرری هم نداشته باشند ولی این نکته را باید دانست که هیچ سودی هم در روند افتادن و ترمیم بندناف ندارند.
نکته نهم: پیشگیری از تماس بندناف نوزاد با ادرار و مدفوع.
نکته دهم: سعی کنید بندناف به طور طبیعی جداشود و سعی در جداکردن آن نداشته باشیدحتی اگر با رشته باریکی به بدن نوزاد متصل شده باشد.
نکته یازدهم: سعی کنید بند ناف را روزانه از جهت موارد زیر کنترل و چک کنید
- رنگ و بوی آن
- ترشحات احتمالی و رنگ این ترشحات
- رنگ پوست اطراف ناف
- تورم پوست اطراف ناف نوزاد
به طور کلی نکته مهم این است که تمیز کردن لخته خون خشک شده و ترشحات ناف یا اطراف آن را پنبه تمیز و آب و گاهی حتی با مقداری الکل در جلوگیری از عفونت مهم است . بند ناف را در حین حمام کردن داخل آب قرار ندهید بلکه فقط با پارچه مرطوب یا اسفنج مرطوب آن را پاک کنید و اگر با مدفوع آلوده شده با پارچه و آب صابون آن را بشورید و خشک کنید . همیشه بعد از حمام کردن سریعا بند ناف را کاملا خشک کنید و بعد از خشک کردن آن را بپوشانید . پس از افتادن بند ناف نوزاد تا چند روز بعد که کاملا محل بند ناف خشک شود نوزاد را داخل تشت آب قرار ندهید مرطوب شدن اتفاقی بند ناف در طی روند خشک شدن آن باعث تاخیر در روند افتادن بند ناف یا عفونی شدن آن نمیشود البته به شرط آنکه بعد از خیس شدن بند ناف آن را سریعا خشک کرده باشید.
علائم عفونی شدن بندناف نوزاد شامل موارد زیرمی‌شود:
- قرمزی قابل توجه یا قرمزی پیش رونده در پوست اطراف بند ناف
- تورم پوست و بافت(نسج) نرم اطراف بند ناف
- حساسیت و درد در لمس منطقه
- احساس گرمای موضعی در پوست دورناف
- وجود ترشحات بد بود زرد و سبز رنگ غلیظ در محل بندناف
- وجود تب در نوزاد
- خونریزی خفیف مداوم در محل افتادن بندناف به طوری که با پاک کردن آن مجددا قطره های بعدی ظاهر شود.
میتواند از دیگری علائم احتمالی عفونت بندناف باشد.
به یاد داشته باشید که نوزاد با عفونت ناف سرحال نیست وحال عمومی خوبی ندارد والبته خوب به نظر نمی‌رسد و ممکن است خوب غذا نخورد و بی قرار باشد. نکته مهم و پایانی در رابطه با عفونی شدن بندناف این است که به دلیل عدم وجود اعصاب و حس در بندناف، خود بندناف هیچ درد و هیچ حساسیتی در لمس ندارد حتی اگر عفونی شده باشد ولی پوست و بافت نرم اطراف بندناف در عفونت ها، حساسیت و درد را به همراه دارد.
عوارض و مشکلات شایع در ناف نوزادان
گرانولوم نافی:
در صورتی که پس از افتادن بندناف ترمیم آن بیش از پنج تا ده روز طول بکشد و همچنین اگر در داخل ناف، توده ای مرواریدی شکل به اندازه سه تا ده میلیمتر دیده شد که دارای سطح نیمه سخت گوشتی و رنگ صورتی یا قرمز بود، اولین تشخیص گرانولوم نافی خواهد بود که این اتفاق به دنبال تاخیردرافتادن بندناف، ترمیم نامناسب، ویا به خاطر عفونی شدن خفیف بندناف به وجود خواهد آمد. این توده معمولا سطحی، مرطوب و ترشحاتی آبکی دارد که این ترشحات معمولا رقیق و بی رنگ و بو هستند، ولی گاهی ممکن است رنگ این ترشحات زردکمرنگ و یا کمی غلیظ تر، به رنگ کرمی و یا سبز کمرنگ دیده شود و حتی به ندرت ممکن است این ترشحات کمی بودار باشند، ولی هیچ یک از دیگرعلائم عفونت بندناف در آن دیده نشود، به طور کلی گرانولوم یک مشکل شایع در بین نوزادان است، وهمانطورکه اشاره کردیم درطی روند افتادن وترمیم بندناف رخ می‌دهد و چند هفته بعد از تولد نوزاد ظاهرمی‌شود، نکته اینجاست که گرانولوم به تنهایی برای نوزاد مشکلی ایجاد نمی‌کند و دردی هم ندارد و البته نشانه عفونت هم نیست، ولی معمولا نیاز به اقدام درمانی برای خشک کردن آن نیاز داریم، در واقع اگر بیش از یک هفته طول کشید و ترشحات گرانولوم زیاد بود بهتر از جهت درمان به پزشک متخصص مراجعه کنید.
برای درمان گرانولوم نافی از روش های زیر استفاده کرد:
– استفاده از پد الکلی و یا پنبه الکی و خشک نگه داشتن گرانولوم برای چند روز.
– استفاده از نمک سفره برای دو تا سه روز به این صورت که دوبار در روز کمی از آن را بر روی توده مرطوب ریخته شود و شسته نشود.
(که این اقدام باعث درد و ناراحتی برای نوزاد نمیشود)
-کرایو نمودن نسج گرانولوم یا منجمد کردن گرانولوم
-کوتر الکتریکی نسج یا سوزاندن ضایعه گرانولوم
-بستن پایه گرانولوم با نخ تا اینکه سیاه شود و بیافتد
-برداشتن و بریدن آن به صورت جراحی
– استفاده از نیتروژن مایع به صورت موضعی
البته تمام مواردی که مطرح شد بعد از مشاوره و مشورت با پزشک متخصص قابل اجرا است.
فتق ناف:
فتق نافی در واقع یک برجستگی در محل ناف یا اطراف آن است که با پوست شکم در ناحیه مربوطه پوشیده شده و این برجستگی معمولا به علت بیرون زدگی احشا و یا بیرون زدگی روده ها از شکم به بیرون و یا نقص در دیواره شکم که ناشی از ضعف عضلات دیواری شکم است اتفاق می‌افتد. این برجستگی نافی ممکن است در روز اول تولد وجود نداشته باشد ولی بعد از چندهفته کم کم ظاهر و البته بزرگ شود، البته گاهی ممکن از بدو تولد هم دیده شود، اندازه قطر آن هم میتواند کمتر از یک سانتیمتر تا پنج سانتیمتر باشد معمولا خود به خود و طی ماه ها، کوچک ترخواهد شد و طی یک یا دوسال بهبودی نسبی یا کامل پیدا می‌کند ولی گاهی به ندرت زیاد میشود و طی چند ماه نیاز به جراحی ترمیمی پیدا می‌کند، پس نیاز است به صورت ماهیانه در کلینیک کنترل شود.
نکته مهم: بستن فتق در بهبود آن نقشی ندارد ولی شاید از بزرگتر شدن آن توده جلوگیری کند.
بلیپ ناف:
بلیپ ناف به یک توده سفت که از بافت روده و یا مجاری اداری ساخته شده و از گرانولوم نافی بزرگ تر است گفته میشود. به ندرت ممکن است ادرار از مجاری ادراری در بلیپ دیده شود که خیلی شایع نیست و درمان این توده فقط به کمک جراحی اتفاق می‌افتاد.
عفونت ناف:
عفونت ناف که قبل تر هم به آن اشاره و بیان شد، با علائمی مثل قرمزی،گرمی،درد وسفتی پوست یا ترشحات چرکی بد بوی زرد رنگ و یا تیره در دور ناف همراه است. همانطور که گفتیم، این مشکل ممکن است طی دو تا سه روز از بدو تولد شروع شود و یا حتی در طی افتادن بندناف هم رخ دهد. در نهایت هم این نکته ذکر شد که عفونت نافی به درمان آنتی بیوتیک نیاز دارد.
زمان مراجعه به پزشک
اکنون سوال اینجاست که زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
- اگر در ناف خونریزی وجود داشت و خون ریزی قطره قطره دیده شد به صورتی که با پاک کردن آنها قطره های بعدی مجددا ظاهر میشود.
- در صورت کنده شدن ناگهانی بند ناف که با خون ریزی زیادی همراه است باید به سرعت ناف را با دستمال تمیز و یا گاز استریل پاک کرد، یا تحت فشار نگه داشت تا از خونریزی جلوگیری شود و باید سریع به اورژانس مراجعه کرد.
- وجود علائم عفونت موضعی در پوست اطراف ناف هم مثل قرمزی گرمی، تورم، حتی ترشحات چسبناک و بد. بود و یا وجود علائم سیستمیک (عمومی) مثل بی حالی و یا بیقراری، بد شیر خوردن و یا تب در نوزاد.
- گرانولوم کشیده بیش از یک هفته، که ترشحات مکرر و زیاد داشته باشد.
در موارد فوق باید حتما به پزشک مراجعه کرد.
اگر نظرات، انتقادات و یا تجربیاتی که در این زمینه دارید را ارسال و سوالات خود را مطرح نمایید ممنون و بسیار خوشحال می‌شوم و سعی می‌کنم پاسخ مناسب را ارائه دهم.
سپاسگزارم
نظر شما در بهبود مطالب به ما کمک خواهد کرد.
